نارنجستان قوام(Naranjestan e Ghavam) (Shiraz)

 museum, park, garden, interesting place

1- خاندان قوام:

خاندان قوام از خانواده های مقتدر دوران قاجاریه بوده که چندین قرن سردمدارحکومت فارس و نواحی اطراف بودند. این خانواده ازاولاد حاج ابراهیم خان کلانترشیرازی بوده ودرمحله ” بالا کفت ” شیرازسکونت داشته وبسیاری ازاماکن دیدنی شیراز، ساخته ویا به نوعی توسط آنان تعمیر شده ا ست.
موزه نارنجستان قوام-2

• ساخت این بنا درسال یکهزار و دویست و پنجاه و هفت هجری شمسی توسط محمدعلی خان (قوام المک دوم) شروع و اتمام آن در سال یکهزارو دویست و شصت و هفت هجری شمسی توسط فرزندش محمدرضاخان ( قوام الملک سوم ) انجام پذیرفت. ساخت این عمارت زیبا مدت ده سال طول کشید.

• نارنجستان قوام اولین بنایی است که درشیراز سقف آن با پوشش فلزی مثل شیروانی پوشش داده شده است.

• نارنجستان قوام به عنوان ” بیرونی” و خانه زینت الملک به عنوان ”اندرونی” کاخ قوام مورد استفاده قرار می گرفته است .این مجموعه در ابتدا شامل : کاخ ، باغ ، حمام ، زنجیرخانه ، اصطبل و مکتب خانه بوده است که از این قسمت ها زنجیرخانه و اصطبل درجریان حوادث تاریخی و گذر زمان از بین رفته و در حال حاضر مابقی سالم و جذاب پا برجاست.

از جمله اماکن باقیمانده از این خاندان عبارتند از : حسینیه قوام ، باغ عفیف آباد ، باغ دلگشا،
باغ کلانتر، باغ بیگلر بیگی، خانه زینت الملک (اندرونی) و نارنجستان قوام (بیرونی).

هنرهای به کار رفته: -3

نقاشی : درقسمت انتهایی تالار شرقی وغربی اتاق هایی با نقوشی زیبا دیده میشود.در تزیین سقف ها ی نقاشی شده چه سقفهای تخته کوبی شده و یا سقف های با تیرهای قلمدانی از موادی چون گل اخری، اکلیل، شنگرف، لاجورد و سایر رنگهای معدنی استفاده شده است .
گچبری : انواع طرح های آجرکاری سنتی از قبیل شطرنجی، بند سنگ و خفته راسته به چشم می خورد . این طرحها با نهایت استادی و مهارت کار شده است وهمچنین در تمامی بدنه ها و سقف دو بهار خواب ( دو طرف ضلع شمالی )با گچبری های زیبایی تزیین شده که این تزیینات به طرح های سنتی گیاهی معروف میباشد .

مقرنس کاری : سقف فضای هشت ضلعی ورودی که به هشتی معروف است ازمقرنس آویخته که به طرز زیبایی کاشیکاری و تزیین شده ، بهره گرفته است.


حجاری : در قسمت ازاره های دو ضلع جنوبی وشمالی صحنه های مختلفی بر روی سنگ حجاری شده که مقتبس از نقوش تخت جمشید و به فرم حیوانات افسانه ای ویا تصویر سربازان قاجاری و نقش اسلیمی مشبک و یا تصویر درختانی به سبک مینیاتوری می باشند.

کاشیکاری : در نمای داخلی ضلع جنوبی چندین تصویر برگرفته از داستان های تاریخی از قبیل: سلیمان و بلقیس ملکه سبا، خسرو شیرین، شیرین و فرهاد و صحنه هایی از شکارحیوانات و همچنین در قسمت میانی آن نقش سه خدمتگزار در حال حمل ظروف میوه و اشربه کاشیکاری گردیده ودرقسمت پیشانی نمای ضلع شمالی سه شمسه ایجاد شده که بر روی هر یک مناظری بر روی کاشی به تصویر کشیده است . برروی شمسه میانی دو شیر شمشیر به دست در حالیکه بر بالای سرشان دو فرشته تاجی را نگه داشته اند و خورشید از پشت شان طلوع مینماید به صورت قرینه بر روی کاشی هفت رنگ به تصویر کشیده شده اند و در شمسه های دو طرف نیز صحنه نبرد غزال وپلنگ بر روی کاشی هفت رنگ تصویر شده اند .
آیینه کاری : در تالار آیینه و تالار شاه نشین از دو نوع آیینه کاری استفاده شده که در نوع اول آیینه های ساده به شکلهای مختلف و با فرم های هندسی بکار رفته و در نوع دوم از آیینه به عنوان زمینه استفاده شده و قطعات کوچک آیینه به عنوان نقش و طرح و شیشه های ساده و رنگی به عنوان روکش بر روی آن قرار گرفته است به این نوع کار “چهار رویه “ می گویند .
معرق کاری روی چوب: این تزیینات بر روی تمامی درب اتاق ها وستون های چوبی که از جنس چوب گردو است به وفور دیده میشود. در این هنر از نقوش مختلفی از قبیل اسلیمی و ترنج و از موادی همچون صندل استفاده شده است.


اهدای موزه به دانشگاه شیراز: -4

پس از انحصار وراثت ما ترک حبیب ا...خان ( قوام الملک چهارم ) باغ قوام به دو قسمت تقسیم شد که بخش اندرونی آن به دختر وی ( زینت الملک ) و بخش بیرونی آن به پسر وی میرزا ابراهیم خان ( قوام الملک پنجم ) رسید .

بخش بیرونی که به نام نارنجستان قوام معروف است ، در سال یکهزارو سیصد و چهل و پنج هجری شمسی به دانشگاه شیراز هدیه و مرمت بنای نارنجستان پس ازاهدای آن به دانشگاه شیراز در سال یکهزار و سیصد و چهل و شش هجری شمسی شروع گردید . این مرمت ها زیرنظر دفتر فنی حفاظت آثار باستانی سابق و عمدتا” در قسمت زیر زمین ، دیوارهای حیاط و کف تالارها انجام گرفته است که تا کنون نیز سالیانه ادامه دارد ، پس از اتمام تعمیرات نارنجستان در اختیار موسسه آسیایی قرارگرفت.

شعبه اصلی به سرپرستی پروفسور آرتور آپهام پوپ در آمریکا قرار داشت که موسسه آسیایی بواسطه ذوق وعلاقه نامبرده به فرهنگ و هنر ایران وشیفتگی در مقابل آن درسال یکهزار و سیصد و چهل و دو هجری شمسی به شیراز منتقل شد . با درگذشت پروفسور در سال یکهزار و سیصد و چهل و هشت هجری شمسی دفترموسسه اشیاء هنری اهدایی وی به این محل انتقال یافت . از آن زمان تا کنون اشیای اهدایی وی در موزه نارنجستان قوام نگهداری می شود