Вільня

 горад, муніцыпалітэт, цікавая месца, нябачны, адміністрацыя другога ўзроўню, сталіца дзяржавы, раённы цэнтр

Ві́льнюс (традыцыйная беларуская назва — Ві́льня) — сталіца і самы вялікі горад Літвы.

Насельніцтва 539 939 чалавек (2014).

Сваю назву горад атрымаў ад ракі Вільня, назва якой звязана з аукштайцкім vilnis «хваля».
Паводле пісьмовых крыніц Вільня стала сталіцай Вялікага Княства Літоўскага ў часы праўлення вялікага князя Гедзіміна (1316—1341).
З 1413 Вільня — цэнтр Віленскага ваяводства. З 1416 у горадзе знаходзілася рэзідэнцыя праваслаўнага мітрапаліта ВКЛ. Паступова горад набыў статус важнага палітычнага цэнтра Усходняй Еўропы, куды прыязджалі пасольствы з розных краін.
Пасля 3-га падзелу Рэчы Паспалітай (1795) горад увайшоў у склад Расійскай імперыі.
21.4.1919 Вільнюс і Віленскі край былі захоплены польскімі войскамі. 14.7.1920 горад заняты Чырвонай Арміяй. 9.10.1920 польскія войскі пад камандаваннеем генерала Жалігоўскага, зноў захапілі Вільнюс, стварыўшы тым самым Віленскі канфлікт 1920-1939. З кастрычніка 1920 г. горад у складзе Сярэдняй Літвы, з 1922 у складзе Польскай Рэспублікі.
У выніку паходу Чырвонай арміі ў Заходнюю Беларусь (1939), горад быў заняты савецкімі войскамі. Было створана Часовае кіраванне Вільнюса і Віленскай вобласці. Пад націскам сталінскага кіраўніцтва Савецкага Саюза ўрад Літвы быў вымушаны падпісаць 10.10.1939 савецка-літоўскі дагавор аб узаемадапамозе. Паводле яго Вільнюс і Віленская вобласць перадаваліся Літве, а ўзамен на літоўскай тэрыторыі былі размешчаны савецкія ваенныя базы. У лістападзе 1939 г. літоўская адміністрацыя ўзяла Вільнюс пад кантроль. 1940 г. Літва ўвайшла ў склад СССР.
11 сакавіка 1990, Вышэйшая Рада Літоўскай ССР абвясціла аддзяленне ад Савецкага Саюза і намер аднавіць незалежную Рэспубліку Літву. Прэзідыум Вярхоўнага Савета БССР прыняў 29 сакавіка 1990 г. заяву «Аб вяртанні БССР беларускіх зямель пры выхадзе Літоўскай ССР з Саюза ССР», у якой было сказана, што ў выпадку выхаду Літвы са складу СССР Беларуская ССР будзе патрабаваць вярнуць ёй беларускія землі — горад Вільню і Віленскую вобласць, Свянцянскі і часткі тэрыторыі яшчэ пяці раёнаў Літвы. 3 чэрвеня 1990 г. прэзідэнт СССР М. Гарбачоў на прэс-канферэнцыі ў Вашынгтоне заявіў, што тэрыторыя Літвы ўключае пяць раёнаў, якія раней належалі Беларусі. 9 студзеня 1991 г., Савецкі Саюз увёў войска ў Вільнюс. Напружанне дасягнула вышэйшай кропкі 13 студзеня ў нападзе на дзяржаўную радыёстанцыю і Вільнюскую тэлевізійную Вежу, забойства прынамсі чатырнаццаці грамадзянскіх жыхароў і сур'ёзна пашкоджанні яшчэ 700. Савецкі Саюз нарэшце прызнаў літоўскую незалежнасць у жніўні 1991 г.