Αρχαία Δαυλίς (Δαύλεια)

 αρχαιολογικός χώρος, historic ruins (en)

Πόλη μεταξύ Ορχομενού και Δελφών, κτισμένη σε απότομη ράχη, με κυκλώπειο οχυρό φρούριο. Αρχικά την κατοικούσαν Θράκες. Εκεί ο μύθος έθετε τα κατά τον Τηρέα (Ομ.Ιλ. Β 520 - Θουκ. Β, 29.39). Στη Δαύλεια έμενε ο Τηρεύς που βίασε τη Φιλομήλα αδελφή της συζύγου του Πρόκνης. Αργότερα τιμωρήθηκε από τις δύο γυναίκες που σκότωσαν το γιο του Ίτυ και τον έδωσαν στον Τηρέα να φάει τις σάρκες του. Η Πρόκνη καταδιωκόμενη από τον Τηρέα μεταμορφώθηκε από τους θεούς σε αηδόνι. Γι΄αυτό πολλοί ονόμαζαν το αηδόνι Δαυλιάδα. Η πόλη καταστράφηκε από τον Ξέρξη και αργότερα κατά τη διάρκεια του Φωκικού πολέμου και από τους Ρωμαίους (Liv. XXXII, 18).
Η Δαυλίδα πλην της καταστροφής της το 480 π.Χ. από τους Πέρσες καταστράφηκε και από τον Φίλιππο Β΄. Ανοικοδομήθηκε όμως στα μακεδονικά χρόνια και ξαναοχυρώθηκε με επιμέλεια, ώστε οι Ρωμαίοι λίγο μετά το 200 π.Χ. δυσκολεύτηκαν πολύ να την καταλάβουν, καθώς τα τείχη υψώνονταν αμέσως πάνω από την κατωφέρεια του λόφου και δεν μπορούσαν να στήσουν πολιορκητικές μηχανές (Λιβ. 32, 18).
Ο Όμηρος ήξερε την πόλη με το όνομα Δαυλίς (Ιλ.Β 520). Ο Ηρόδοτος (8,35) την αναφέρει με το όνομα ''Δαυλίων πόλις'' ως μια από εκείνες που έκαψε η μοίρα του στρατού του Ξέρξη που κατευθυνόταν προς τους Δελφούς, μετά τις Θερμοπύλες. Ο Θουκυδίδης (2, 29) και ο Σοφοκλής (Οιδ. τύραν. 734) την αναφέρουν με το όνομα Δαυλία. Αυτό το όνομα το ξέρει και ο Στράβων, ο οποίος ρητά σημειώνει ότι το όνομά της προέρχεται από τη λέξη δαυλός - δάσος (πυκνή βλάστηση).
Η Δαυλίδα ήταν η δεύτερη (μετά τον Πανοπέα) πόλη που συναντούσε κανείς σε φωκικό έδαφος, στο δρόμο από τη Χαιρώνεια της Βοιωτίας προς τους Δελφούς. Η απόσταση από τον Πανοπέα δεν είναι μεγαλύτερη των 6 χιλ. Η σημερινή κωμόπολη είναι κτισμένη πολύ κοντά στην αρχαία. Βρίσκεται κάτω από την ψηλότερη κορυφή του Παρνασσού, η οποία έχει το όνομα Λιάκουρα (Παυσανίας: Λυκώρεια). Η ακρόπολη της αρχαίας Δαυλίδας κατέχει την κορυφή ενός υψώματος σε μικρή απόσταση νότια του σημερινού χωριού. Διατηρούνται λείψανα του τείχους (κτισμένου ίσως τον 4ο π.Χ. αιώνα και ανοικοδομημένου στα μακεδονικά χρόνια) και της πύλης της εισόδου που ήταν στα δυτικά του περιβόλου.
Η οχυρωμένη αυτή θέση ήταν σε χρήση και στα μεσαιωνικά χρόνια, οπότε και ενισχύθηκε. Ερειπωμένος μεσαιωνικός πύργος σώζεται μέσα στον περίβολο και άλλος παρά την πύλη της εισόδου.
Με αρχαίο υλικό έχει κτιστεί η εκκλησία των αγίων Θεοδώρων μέσα στο χώρο της αρχαίας ακρόπολης. Για άλλα μεσαιωνικά κτίσματα είχαν χρησιμοποιηθεί οι ίδιοι οι τοίχοι των αρχαίων οικοδομημάτων.