Bac Ha Market (Bac Ha town)

Comments

• 
  dangkhoasp

  Mỗi tuần họp một phiên, Tây đi chợ đông hơn Mèo Nghề rượu ở Bản Phố. Bút ký của Mã Anh Lâm Nằm gần kề thị trấn huyện lỵ Bắc Hà, Xã Bản Phố nằm cheo leo trên núi cao. Nhìn từ xa, những mái nhà như những tổ chim treo trên vách đá. Trông thì gần thế, nhưng đi được đến nơi, thì lữ khách cũng phải toát mồ hôi vì ngược dốc. Bản Phố là địa danh quần cư lâu đời của người Mông Bắc Hà. Theo tiếng Quan Hoả - thứ ngôn ngữ chung của một số tộc người trên dải biên cương phía Bắc, thì từ “phố” dùng để chỉ nơi tập trung dân cư và có hàng quán, dù chỉ là quán nhỏ. Bản Phố ngày nay có gần 500 hộ gia đình, trong đó 99% là người Mông. Ngoài đời sống sản xuất nông nghiệp như bao vùng quê khác, Bản Phố có một thứ sản phẩm thủ công đặc trưng, đã nổi danh trong cả nước và bạn bè quốc tế, đó là sản phẩm rượu ngô. Rượu ngô Bản Phố là tinh tuý được chắt lọc, xứng đáng là món quà quý được làm từ sản phẩm tự nhiên cùng với tài hoa của những con người chân chất mộc mạc sống trên đất này. Ngôi nhà của người Mông Bản Phố luôn có một gian bếp nằm ở đầu hồi. Đây chính là nơi nấu rượu. Hương ngô, hương rượu thơm thoảng trong không gian vùng cao, nhất là mỗi dịp gần Tết, hầu như nhà nào cũng nấu rượu. Rượu để dùng trong việc nhà, rượu để làm quà cho anh em, và rượu còn để làm hàng hoá. Nghề rượu Bản Phố có những công đoạn tuy không cầu kỳ nhưng đòi hỏi sự nhạy bén, tài cảm nhận cũng như bí quyết riêng của mỗi người nấu - mỗi nghệ nhân bình dị của làng rượu. Bước đầu tiên của việc nấu rượu là đưa ngô hạt vào luộc. Công việc này diễn ra trong khoảng 12 tiếng đồng hồ. Ngô được luộc trong chiếc chảo lớn trên bếp lò. Trong quá trình này, việc tiếp nước được thực hiện từ 2 đến 3 lần kết hợp với đảo ngô hạt trong chảo. Bên bếp lò ấm cúng, những câu chuyện về đời sống, về làm ăn làm mặc, về con cháu, về xóm làng thủ thỉ diễn ra. Cửa bếp cũng là nơi ông bà kể chuyện ngày xửa ngày xưa cho con cháu và răn dạy lẽ sống ở đời. Mỗi mẻ nấu rượu, ông bà Vàng Seo Chẩn, Lý Thị Sáo dùng 60 cân ngô hạt. Nguyên liệu hoàn toàn do sức lao động của mình làm ra. Ông bà Chẩn cho biết, với mỗi mẻ 60 cân thì sẽ thu được khoảng 18 đến 20 lít rượu. Với giá tiêu thụ của thị trường hiện nay, thì mỗi lít rượu bán được 10 nghìn đồng. Như vậy, mỗi lần bếp rượu reo vui là gia đình sẽ thu được chừng 200 nghìn đồng. Trừ chi phí đi thì một mẻ rượu sẽ cho giá trị thu nhập từ 60 đến 70 nghìn đồng. Mỗi tuần, ông bà thường nấu 2 mẻ. Bên bếp luộc ngô, người phụ nữ Mông tranh thủ làm men rượu cho những mẻ sau. Men rượu của người Mông Bản Phố được làm bằng hạt cây Pà, tiếng phổ thông thì gọi bằng cái tên rất đẹp là cây Hồng My. Hạt Hồng My nhỏ, nằm trong chùm bông giống như hạt tấm. Điều kỳ diệu là sau khi xay nhỏ, luyện với nước thành bánh thì thứ hạt này bỗng trở thành men. Một chút men thôi cũng đủ làm cho chảo ngô lớn biến đổi. Bước tiếp theo của việc nấu rượu là ủ men và kiểm tra độ lên men. Đây là bước quan trọng nhất, thể hiện trình độ của nguời nấu rượu và ảnh hưởng đến chất lượng của rượu. Khi men đã được rắc đúng theo kinh nghiệm, ủ từ 5 đến 6 ngày thì nghệ nhân bắt đầu kiểm tra. Theo ông Vàng Sử Páo và bà Giàng Thị Bla ở thôn Bản Phố 2, thì sự nhạy cảm khi nắm bắt độ nóng của ngô ủ men là yếu tố quyết định chất lượng rượu, đây chính là bí quyết của nghề rượu Bản Phố. Khi nào độ nóng (tức độ lên men) của mẻ nguyên liệu đạt yêu cầu, thì ngô sẽ được đưa sang công đoạn tiếp theo, đó là trở lại với bếp lò, nhưng dưới hình thức chưng cất. Bếp lò nhà ông Páo đang thực hiện công đoạn cuối cùng. Lửa, nước, ngô đã ngấu men trong thùng gỗ, sự bốc hơi và ngưng tụ cùng với sự điều phối của kinh nghiệm ngàn năm ông cha truyền lại đang cho ra đời những giọt rượu ấm nóng, thơm lừng. Rượu ngô Bản Phố thơm mà không nồng, mạnh mà không làm đau đầu. Người uống rượu vừa phải sẽ thấy rượu như tan trong lồng ngực, làn hơi ấm lan toả trong thân thể, như cường tráng ra, mạnh khoẻ lên. Rượu ngô Bản Phố là món quà đặc biệt cho người thân, bạn bè; với góc độ kinh tế, sản phẩm này cũng là hàng hoá đã được Công ty TNHH Thuật Thu (Bắc Hà) đăng ký thương hiệu, đem lại cho nghề thủ công truyền thống của người Mông Bản Phố một con đường làm ăn chân chính bắt nguồn từ bản sắc dân tộc. Người già truyền nghề cho thanh niên, các em nhỏ thì vây quanh bếp rượu hồng để tiếp thu nghề một cách hoàn toàn tự giác, không bắt buộc. Về tâm linh, chuyện cổ của già làng người H’mông còn kể rằng: Chỉ có người nào khảng khái, nghĩa khí, sống thủy chung và tốt bụng mới nấu thành được những mẻ rượu ngon. Còn những ai toan tính bần tiện, nhỏ nhen, sống không được lòng đồng bào dân bản, thì có nấu cũng chỉ được chăng hay chớ, rượu thường không chua thì khê, không thể bán được và tất nhiên cũng không thể dùng trong việc nhà. Về khoa học thì rượu ngô Bản Phố chỉ có thể nấu thành sản phẩm đúng nghĩa khi được nấu tại địa bàn Bản Phố. Người Bản Phố đi nơi khác nấu thì có thể thành rượu nhưng không bao giờ thành hương vị đặc trưng. Điều này được cắt nghĩa bởi các yếu tố không khí, nhiệt độ và nguồn nước, chỉ ở bản địa mới thành được loại rượu thơm ngây ngất mang địa chí quê mình./.

  15 years ago | reply | hide comment