Gradac Smucka

 утврђење  Add category

 Upload a photo

Vjerovatno se prvi put Gradac spominje 1352. godine u pismu bana Stjepana II Kotromanića, jer se sigurnošću ne može tvrditi da je tu navedeni Gradec istovjetan Gradcu kod Hadžića. Radi se o dosta raširenom toponimu na južnoslavenskom području. Ako se u kojem slučaju radi o istom naselju, onda on nije iščezlo do kraja srednjeg vijeka. Navodi se u tursko-osmanskim popisima džizije, koji su izdati 1488/89. i 1490/91. godine. U starijem popisu pod stavkom 23 upisana su naselja pod Sarajevom: Popoviça ve Gradişde, Lasva ve Milne, a u napomeni Visoko ma'a Lepeniça ve Dubrovnik ve Graç, dok se u mlađem popisu navode : Boboviçe, Gradişte, Laşva et Milena, odnosno Visoko, Lipniçe, Dubrovnik, Graç, kao naselja koja pripadaju Sarajevu (Saray ovasi). Kao što se vidi, Gradište i Gradac (Graç) su dva različita naselja. Gradac se nalazi zajedno sa Visokim, Lepenicom i Dubrovnikom što ojačava hipotezu prema kojoj je Gradac na mjestu Hadžića. Već je od ranije postojalo ilirsko naselje. Imamo i nekropolu stećaka kod Gradca . Od utvrde koja se vidi sa magistralnog puta M-17, sjeverno i sjevero-istočno od nje nalazi se Varda stijena. Riječ varda je nastalo iz srednjovjekovnog latinskog, zapravo talijanskog gvardia i ovdje se udomaćilo posrednim putem preko obližnjeg primorja, prvenstveno preko Dubrovnika, ali i od domaćeg, preostalog romanizovanog stanovništva. Ako ovaj podatak uzmemo u obzir, ovdje se radilo o kombinaciji trga (trgovišta) i vojno-strateškog utvrđenja, jer se u pismu bana Stjepana II Kotromanića navode trgovi, a jedan od njih je Gradec (Gradac), te pored toga imamo djelimično sačuvanu utvrdu i toponim Varda.

Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika novembra 2013. donijela je Odluku o proglašenju historijskog područja Gradac, opština Hadžići, nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine. [1]
bs.wikipedia.org/wiki/Gradac_(srednjovjekovno_naselje)
Gradac se nalazi oko 2 km jugozapadno od Hadžića, gdje su na četri lokaliteta pronađeni stećci. Na lokalitetu Orah nalazi se nekropola sa 58 stećaka, od kojih su 55 stećaka u obliku sanduka i 3 stećka u obliku sljemenjaka. Jedan od tri sljemenjaka na stranicama ima isklesane reljefne motive tordirane vrpce, polumjeseca, polujabuke i spirale. U središtu naselja nalazi se osamljen stećak u obliku ploče na kojoj je isklesan motiv vodenice. Dok se na lokalitetu Gomjenice nalazi skupina od 8 stećaka, od kojih su 7 u obliku sanduka i 1 u obliku sljemenjaka, ali bez ukrasa. lokalitet Krst, koji se nalazi zapadno iznad Gradca, ima manje stećaka, tj. skupinu od 4 stećka, i to 3 stećka u obliku sanduka i 1 u obliku ploče. Na jednome sanduku su reljefne motive biljnih stilizacija i svastike. Ove stećke treba datirati znatno kasnije, jer se njihov postanak ne može izdvajati po vremenu od ostalih u srednjoj Bosni, a to je uglavnom 14. i 15. vijek.
bs.wikipedia.org/wiki/Nekropola_ste%C4%87aka_kod_Gradca
www.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view...