Vrbaški Grad Vrbaška | Рушевина, утврђење

 Рушевина, утврђење

 Upload a photo

Grad Marije Tereze ili Vrbaški grad
Ovaj grad se pominje 1293. godine kao Vrbaški grad ili Castrum Orbaszka i bio je sjedište tadašnje župe Vrbas. U narodu ga zovu grad Marije Terezije ili Marijin grad, po austrougarskoj kraljici Mariji Tereziji, koja je međutim mnogo kasnije živjela.
Ostaci ovog grada nalaze se 3 km južno od urbanog dijela Gornjih Podgradaca na lijevoj obali rijeke Vrbaške, na strmom uzvišenju Pavetnjak (285 m/nv). Pod gradom se razvijalo i predgrađe kao naselje, pa se smatra da su tako nastali i dobili svoj današnji naziv PODGRADCI, koji se prvi put pominju 1334. godine. Na ovom području, a i na drugim lokalitetima opštine, postoje tragovi rimskih naselja u Donjim Podgradcima, Jablanici, Gornjim Kijevcima, Miljevićima, Lamincima i Seferovcima. Iz kasnijeg perioda su nalazišta Slovenskih naselja u Jablanici, Petrovom Selu, ranoslovenska nekropola u Kočićevu, višeslojna nalazišta u Sovjaku.
www.turizamrs.org/pocetna.php?menu_id=2&cid=2&page=53
Gornji Podgradci su imali burnu istoriju. Prvi poznati naseljenici ovog i šireg prostora bilo je ilirsko pleme Oserijati. Na ovaj prostor prodiru kratkotrajno Kelti, a početkom II vijeka p.n.e. Balkan zauzimaju Rimljani koji osvajaju i podgradačko područje 35 godine p.n.e.

Prilikom velike seobe naroda od IV do VII vijeka ovaj prostor naseljavaju slavenska plemena o čijem životu u narednim vijekovima ima malo podataka. Uglavnom osvajači, jedni za drugima su se smjenjivali ostavljajući tragove na život ljudi ovoga kraja.

Dosta interesantni podaci su za srednji vijek.

Početkom XII vijeka ovaj prostor su osvojili Mađari koji su novo-pripojene krajeve uključili u svoju administrativno teritorijalnu organizaciju; podjelili ih na župe.

Područje Gornjih Podgradaca pripalo je srednjovjekovnoj župi Vrbas čije je sjedište bio Vrbački grad, koji se prvi put spominje 1293. godine. Dosadašnja istoriografija nije dala konačan sud o tome gdje se tačno nalazio Vrbaški grad.

Na mnogim istorijskim kartama on je smješten na području sjeverne Kozare, a kako ni jedan ostatak srednjovjekovnih naselja ovog prostora ni ne liči na arhitekturu tog vremena (visoke zidine sa sigurnom zaštitom na vrhu brda), osim onog koji se nalazi južno od Gornjih Podgradaca na brdu Pavetnjak na 285m n.v.

Svaka razumna logika govori da su arheološki ostaci na pomenutom uzvišenju ostaci nekadašnjeg Vrbaškog grada koji je dobio naziv po rijeci Vrbaška. U blizini ostataka Vrbaškog grada danas je jasno uočljivo mjesto gdje je nekad bila crkva - crkvište.

Grad se nalazio na lijevoj obali pomenute rijeke na dosta strmom uzvišenju koje je predstavljalo glavnu stratešku zaštitu od neprijatelja. Pretpostavlja se da je u Vrbaškom gradu živjela aristokratija (plemstvo), a nizvodno od tog mjesta u proširenoj aluvijalnoj ravni Vrbaške nastalo je naselje (predgrađe) slobodnih i zavisnih ljudi.

Pošto se predgrađe nalazilo ispod grada (u visinskom smislu) ono je dobilo naziv Podgradci, s tim da naselje u gornjem toku Vrbaške dobilo je naziv Gornji Podgradci, a naselje u donjem toku Vrbaške Donji Podgradci.

Pod današnjim imenom Gornji Podgradci prvi put se spominju 1334. godine. Koliki je značaj Vrbaškog grada govori i podatak da ga je 1398. godini posjetio mađarski i austrijski kralj, a kasnije i njemački car Sigismund.

Podgradčani ostatke Vrbaškog grada danas pogrešno nazivaju "Grad Marije Terezije" ili "Marijin grad".

Marija Terezija, austrijska carica vladala je od 1740. - 1780. i za njenog vremena austrijska teritorija nije se širila južno od Save, što znači da nije nikada vladala Gornjim Podgradcima.

Taj naziv je vjerovatno dat iz razloga što je Marija svojim podanicima davala reforme kojima je položaj stanaovništva bitno popravljen u odnosu na položaj stanovništva u Gornjim Podgradcima, u okviru Turskog carstva, u to vrijeme. Tako da je vladavina Marije Terezije na ovim prostorima vjerovatno neostvarena želja Podgradčana.

Na osnovu dosadašnjih saznanja, u Vrbaškom gradu a time i na prostoru G. Podgradaca, u poznom srednjem vijeku, život je tekao vrlo intenzivno.

U narednom, turskom periodu, Vrbaški grad se ne spominje i vjerovatno je i tada prestao postojati, ali naselje G. Podgradci je ostalo do današnjih dana.

Od 1463. do 1878. godine Bosnom vladaju Turci, pa samim tim i Gornjim Podgradcima. U ovom teškom periodu Podgračani su se mnogo puta uključivali u oružane ustanke koji su izbijali protiv Turaka na prostoru Bosanske krajine.

Krajem turskog perioda otvara se pilana na vodeni pogon, 1855. godine koje će se znatnije razviti za vrijeme Austrougarskog perioda.

Austrougarsaki period vladavine od 1878. do 1918. veoma je značajan za Podgradce. U tom periodu počela je znatnije da se razvija pilana koja je zapošljavala pored domaćih i radnike iz čitave Austrougarske monarhije koji se naseljavaju u Gornje Podgradce. Time se povećavao broj stanovnika i samo naselje se teritorijalno proširilo.
gradiskasela.net/v1/index.php/spisak-mz/gornji-podgradc...
potkozarje.wordpress.com/gornji-podgradaci/