Sobór św. Zofii (Połock)

 katedra, architektura baroku, cultural heritage / national heritage (en), zabytkowy budynek, 1750s construction (en), 11th century construction (en), tourist attraction (en), cerkiew prawosławna

Sobór Mądrości Bożej w Połocku, zwany też soborem św. Zofii (biał. Сафійскі сабор у Полацаку, cs. Sofijski Sobor) – katedra w Połocku na Białorusi, założona jako jedna z pierwszych budowli chrześcijańskich na terenie obecnej Białorusi jeszcze w XI wieku, pierwotnie jako prawosławna. W latach 1596-1654 oraz 1668–1839 w posiadaniu Kościoła greckokatolickiego, którego była świątynią katedralną. W r. 1668 osadzono przy niej bazylianów. W latach 1839-1924 i 1942-1944 ponownie prawosławna. W l. 1619–1622 została przebudowana (m.in. rozebrano kopuły) przez architekta Kromera z inicjatywy abpa Jozafata Kuncewicza, a wkrótce po jego zamordowaniu pomieściła srebrny sarkofag z ciałem męczennika. W r. 1710 została zrujnowana z powodu wybuchu zmagazynowanego prochu. Obecny kształt cerkiew uzyskała w wyniku gruntownej przebudowy prowadzonej w l. 1738–1762 z inicjatywy abpa połockiego i metropolity Floriana Hrebnickiego (1684–1762). W l. 1768–1772 przy soborze pracował architekt Józef Bertold Koszowicz de Lendorff (Lindorf), pozostający na usługach abpa Jazona Smogorzewskiego. Po zniesieniu unii (1839) świątynia została przekazana prawosławnym. W r. 1913 została odremontowana według projektu Piotra Pokryszkina. Zamknięto ją ok. r. 1932. W l. 1945–1969 mieściła archiwum i magazyn księgarski.
W wyniku przebudowy w w. XVIII świątynia stała się trójnawową bazyliką z niższym prezbiterium zamkniętym apsydą. Jej strzelista fasada o dwóch wieżach flankujących malowniczy fronton została skierowana na pd. ku Dźwinie, zaś naprzeciw trzech średniowiecznych wielobocznych apsyd zachowanych od strony wsch. wzniesiono nowe, zaznaczając w ten sposób poprzeczne ramiona krzyża. Wnętrze zwraca uwagę fantazyjnymi wykrojami arkad międzynawowych oraz dynamicznymi formami stiukowego ikonostasu i empory organowej.

Odrestaurowana w r. 1985 spełnia funkcję sali koncertowej i muzealnej.