Czadca

 miasto, miasteczko

Czadca (dawniej: Czaca; słow. Čadca, do 1927 także: Čaca, niem. Tschadsa, węg. Csaca) - miasto powiatowe w środkowej Słowacji, w kraju żylińskim, w historycznym regionie Kysuce.

Czadca leży na wysokości 470 m n.p.m. u ujścia potoku Čierňanka do Kysucy, w dolinie tej rzeki, między Jawornikami, Beskidem Żywieckim a Beskidem Śląskim. Liczba mieszkańców miasta wynosi 26 699 osób (2002), powierzchnia miasta - 56,79 km².

Przez Czadcę przebiega słowacka droga krajowa nr 11 (międzynarodowa trasa E75) z przejścia granicznego Svrčinovec - Mosty u Jablunkova na granicy słowacko-czeskiej do Żyliny. W przyszłości przez Czadcę ma przebiegać autostrada D3 (od przejścia granicznego Skalité-Zwardoń/Myto na granicy z Polską do Żyliny). Czadca jest ważnym węzłem kolejowym - od głównej linii Żylina - Cieszyn odbijają tu odnogi do Makova i do Żywca (przez przejście graniczne Skalité-Zwardoń). Ta ostatnia jest częścią kolei transwersalnej.

Przed zasiedleniem okolice dzisiejszej Czadcy należały do dominium zamku Streczno. Powstała osada znalazła się jednak pod władzą panów zamku Budziatyń. Po zasiedleniu tereny te okazały się sporne między tymi dwoma dominiami. Co więcej, doszło do sporu o nie między Królestwem Węgier a Księstwem Cieszyńskim. Spór między panami Budziatynia a panami Streczna zakończył się w 1769, gdy strecznieński ród Esterházych objął również dominium budziatyńskie. Spór między Węgrami a Cieszynem, należącym już wówczas do Habsburgów, zakończył się w 1773 r. ustaleniem granicy istniejącej do dziś jako granica Słowacji z Czechami i Polską. Z faktu istnienia tego sporu wyciąga się czasami wnioski o politycznej przynależności okolic Czadcy do Górnego Śląska, idą one jednak zbyt daleko.

Prawa miejskie Czadca uzyskała 9 stycznia 1788 r. Liczyła wtedy 2,6 tys. mieszkańców. W mieście działało już wtedy kilka zakładów produkcyjnych, istniało tu również kilka urzędów.

W 1868 r. majątki Esterházych w okolicy Czadcy kupił kupiec Leopold Popper. Od tego czasu do miasta wkroczył kapitalizm - powstały pierwsze nowoczesne zakłady przemysłowe. W 1871 r. przebiegła przez miasto Kolej Koszycko-Bogumińska, w 1884 r. oddano do użytku połączenie przez Zwardoń z galicyjskim Żywcem, w 1914 - odnogę do Makowa. W 1912 r. w mieście wprowadzono elektryczne oświetlenie. W okresie międzywojennym miasto dotknął głęboki kryzys gospodarczy. Powszechna bieda doprowadziła do zamieszek podczas demonstracji w 1933 r.. Mimo tego miasto rozbudowywało się dalej.

W czasie II wojny światowej 390 żydowskich mieszkańców miasta zostało wywiezionych do obozów koncentracyjnych. Linia kolejowa została całkowicie zniszczona podczas walk o wyzwolenie miasta. Armia Czerwona zajęła Čadcę 1 maja 1945. Po wojnie w Czadcy powstały, działające do dziś, zakłady przemysłu włókienniczego, maszynowego ("Sigma" - pompy, "AVC" - części samochodowe), lekkiego ("Okrasa" - szklane ozdoby choinkowe) i spożywczego. Wielu mieszkańców miasta i okolic pracuje jednak w pobliskich centrach przemysłowych - w Żylinie i w śląskiej aglomeracji ostrawskiej.