Παλαιοχώρι

 χωριό  Προσθήκη κατηγορίας

Στα ανατολικά του Παλαιοχωρίου, στο δήμο Παγγαίου του νομού Καβάλας, στην κορυφή ενός από τους πρόβουνους του θρυλικού Παγγαίου όρους, βρίσκονται τα ερείπια ενός κάστρου, το οποίο είναι άμεσα συνδεδεμένο με την ιστορία αλλά και την παράδοση της περιοχής. Πρόκειται για το Κάστρο του Παλαιοχωρίου, που για αιώνες είναι γνωστό ως «το Κάστρο του Αλέξανδρου», και το οποίο γνώρισε στιγμές δόξας στους 18 σχεδόν αιώνες λειτουργίας του.

Λιγοστές είναι οι καταγεγραμμένες αναφορές σε ιστορικές πηγές για την ύπαρξη και λειτουργία αυτού του κάστρου. Πρόκειται για ένα κενό που οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως οι λεηλασίες και καταστροφές των ιστορικών βιβλιοθηκών της περιοχής, αλλά και η συνεχιζόμενη λειτουργία του, που ίσως βοηθούσε στο να ξεχαστούν οι παλαιότερες γνωστές ιστορίες, στο όνομα της σύγχρονης, για την εποχή, δράσης.

kastro2 Ωστόσο οι τεκμηριωμένες αρχαιολογικά αποδείξεις, αλλά και η προφορική ιστορία, καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα, σύμφωνα με το οποίο το «Κάστρο του Αλέξανδρου» που διασώζει η παράδοση, είναι μια οχυρή εγκατάσταση που ιδρύθηκε στο λόφο ανατολικά του Παλαιοχωρίου στα χρόνια της βασιλείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, η αγάπη του οποίου για τον τόπο αυτό είναι γνωστή.

Το κάστρο αυτό χτίστηκε αρχικά για να προστατεύονται τα μεταλλεία χρυσού που λειτουργούσαν στην περιοχή, και τα οποία συνέδραμαν στην υλοποίηση της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Κάποια στιγμή όμως, καθώς τα κοιτάσματα του πολύτιμου μετάλλου εξαντλήθηκαν, και αφού βρισκόταν στο εσωτερικό μιας τεράστιας αυτοκρατορίας, το Κάστρο εγκαταλείπεται. Η παράδοση διασώζει το τοπωνύμιο «Κάστρο του Αλέξανδρου», που στις αρχές του 18ου αιώνα δίνει το όνομα αυτό και στο Παλαιοχώρι, το οποίο από περιηγητές αναφέρεται ως το «χωριό του Αλέξανδρου».

Ακολουθεί η ρωμαϊκή κυριαρχία, και το κάστρο, σύμφωνα με αποσπασματικές πληροφορίες, χρησιμοποιείται περιστασιακά ως φυλάκιο. Οι αιώνες περνούν και η Βυζαντινή Αυτοκρατορία γεννιέται και επεκτείνεται σχεδόν σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο. Δεν αργούν να ξεσπάσουν αναταραχές και πολλοί βάρβαροι να επιβουλεύονται τα εδάφη της Βαλκανικής χερσονήσου. Μετά από μια σειρά επιδρομών από τους Σέρβους, κρίνεται σκόπιμο κάποια φρούρια στην περιοχή να επαναλειτουργήσουν.

Tο 1185 λοιπόν, ο Βυζαντινός Στρατηγός Αλέξιος Βρανάς ανακατασκευάζει το κάστρο, ενισχύει τις οχυρώσεις του, και το επανδρώνει. Μόνο που αυτή τη φορά ο ρόλος του δεν είναι να προστατεύει τα μεταλλεία που πλέον δεν υπάρχουν, αλλά να ελέγχει και να εποπτεύει τη δίοδο που δημιουργούνταν μεταξύ του ορεινού όγκου του Παγγαίου και της Πρασιάδας λίμνης, που κάλυπτε την σημερινή πεδιάδα των Φιλίππων. Ήταν τότε που το «Κάστρο του Αλέξανδρου» μετονομάστηκε, λόγω του δευτέρου κτήτορα του σε «Βρανόκαστρο».

Οι επιθέσεις που δέχθηκε το κάστρο ήταν πολλές, όμως για δύο αιώνες κατόρθωσε να τις αποκρούει και να φυλάει τις δικές του «Θερμοπύλες» σε αυτή τη στρατηγική περιοχή. Το τέλος όμως δεν άργησε να έρθει. Προερχόταν από τον μεγάλο κίνδυνο -που έφερε και την δύση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας- τους Οθωμανούς. Η τελευταία χρονιά που η σημαία και τα λάβαρα του Βυζαντίου κυμάτιζαν στους πύργους του Βρανόκαστρου ήταν το 1383. Τότε ο αναρίθμητος Οθωμανικός στρατός που πέρασε από την περιοχή στράφηκε εναντίον του.

Σαράντα χρόνια, σύμφωνα με την παράδοση, κράτησε η πολιορκία του κάστρου. Σαράντα χρόνια μαχών για την ελευθερία και την ανεξαρτησία, με τους λιγοστούς υπερασπιστές του οχυρού να μάχονται πίσω από τις επάλξεις ενάντια σε ένα στρατό που κάλυπτε όλη την γύρω πεδιάδα. Το τέλος δεν ήταν μακριά. Αφού έσπασε, από μια κανονιά, η πόρτα του κάστρου, οι Οθωμανοί κατακτητές λυσσασμένοι ξεχύθηκαν στο εσωτερικό του, το λεηλάτησαν και το κατέστρεψαν.

Η χρονιά αυτή ήταν ορόσημο για την περιοχή. Από εκεί και πέρα οι κάτοικοι της, έβλεπαν τα ερείπια, πλέον, του Κάστρου ως σύμβολο αγώνα για την ελευθερία, ως σύμβολο προστασίας. Είναι αυτά τα ερείπια που επιβλητικά ορθώνονται πάνω από το Παλαιοχώρι, και συνεχίζουν να συμβολίζουν τις μάχες για την υπεράσπιση των ιδανικών μέσα στους αιώνες.

Σήμερα ο αρχαιολογικός χώρος του Κάστρου είναι επισκέψιμος και μπορεί κανείς ν’ ανηφορίσει προκειμένου να θαυμάσει την υπέροχη θέα. Στην ακρόπολη του κάστρου βρίσκεται και το μικρό εικονοστάσι του Αγίου Θεοδώρου. Στην γιορτή του Αγίου οι κάτοικοι του Παλαιοχωρίου αλλά και της ευρύτερης περιοχής κατευθύνονται στο λόφο για να τιμήσουν τον Άγιο. Πρόκειται, για τη συνέχιση μιας μεσαιωνικής παράδοσης, η οποία θέλει ο Άγιος Θεόδωρος να τιμάται στο Κάστρο. Με αφορμή αυτή την παράδοση διοργανώνεται και μια εκδήλωση με τη φροντίδα του Πολιτιστικού Συλλόγου Παλαιοχωρίου και του δήμου Παγγαίου.

Ο επισκέπτης ανηφορίζοντας στο κάστρο, μπορεί να περπατήσει ανάμεσα στους πύργους και στα τείχη, ανάμεσα στα ερείπια του οικισμού που υπήρχε εκεί, και να φανταστεί τις μάχες και τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν στον ιστορικό αυτό τόπο της πατρίδας μας.



Αριστείδης Χρ. Μεντίζης

Δημοσιογράφος – Συγγραφέας