Schellemolen (Damme)

 windmolen, beschermd gebouw, 1860s construction (en)

De Schellemolen is een stenen beltmolen met doorgang, die in 1867 als koren- en oliemolen werd opgetrokken op de plaats waar in 1865 een houten staakmolen was omgewaaid. Reeds in 1438 was er sprake van een staakmolen op deze plek, voordien van een watermolen, die reeds in 1267 als banmolen wordt vermeld.

De molen ligt op een restant van de middeleeuwse aarden stadsomwalling aan de noordwestelijke zijde van de Damse Vaart. In het gebied ten noorden van Schellemolen is het natuurreservaat "De Oude Stadswallen" gelegen. Naast de molen, op huisnummer 4, ligt de molenaarswoning, die in 1920 werd opgetrokken op de plaats van een ouder molenaarshuis.

De molen is genoemd naar de "scellenmeulen", een banmolen die in de middeleeuwen nagenoeg op dezelfde plaats stond tussen de Reie en de Koolkerkse poort. Het leenrecht hoorde toe aan de graven van Vlaanderen. Margaretha van Constantinopel en haar zoon Gwijde van Dampierre verkochten in 1267 dit recht aan de stad, doch bleven de helft van de opbrengst opeisen. Aanvankelijk betrof het een getijdemolen (watermolen). In 1438 is er sprake van een houten korenwindmolen. Deze houten staak- of standaardmolen is onder meer weergegeven op de kaarten van Jacob van Deventer (1550-1560), Marcus Gerards (1562) en Pieter Pourbus (1561-1571). De Scellemeulen wordt ook als staakmolen voorgesteld op de Ferrariskaart (rond 1775) en op de Atlas der Buurtwegen (rond 1844). Rond 1865 waaide hij om.

De huidige stenen molen werd gebouwd in 1867 als koren- en oliemolen. Bij de bouw werden wellicht onderdelen van de vorige molen gerecupereerd, zoals blijkt uit de inscriptie "1768" op een onderijzer. De molen werd uitgerust met twee steenkoppels en een olieslagerij in de kelder. Wellicht tijdens de vroege 20ste eeuw werd een armgasmotor geplaatst om ook tijdens windstille dagen te kunnen malen. De molen werd ongeveer een eeuw door de familie Dullaert bediend. In 1954 gebeurden herstellingswerken aan de houten onderdelen en het kruiwerk. De molen werd in 1963 buiten bedrijf gesteld en geraakte in verval. In 1971 werd de molen aangekocht door het provinciebestuur van West-Vlaanderen, die de molen in 1975-1977 volledig maalvaardig liet restaureren door de firma Peel uit Gistel. In 1992 onderging de armgasmotor een restauratie.