Làng Trích Sài

 Đăng ảnh

Trích Sài là một trong sáu làng cổ thuộc vùng Kẻ Bưởi, vùng đất gắn với sự hình thành và phát triển của Thăng Long, Hà Nội.Xưa làng cổ Trích Sài thuộc tổng Trung, huyện Vĩnh Thuận, phủ Hoài Đức, nay thuộc phường Bưởi, quận Tây Hồ, Hà Nội.

Sử cũ ghi , thời nhà Lý, các phường của vùng Bưởi thuộc ngoại thành Thăng Long nằm trong phủ Ứng Thiên. Năm Gia Long thứ 4 (1905), các phường An Thái, Hồ Khẩu, Võng Thị, Trích Sài thuộc tổng Trung, huyện Vĩnh Thuận, phủ Hoài Đức. Năm Minh Mệnh 12 (1831) các phủ, tổng, huyện này thuộc tỉnh Hà Nội.Cùng với các làng khác của Kẻ Bưởi, Trích Sài nằm trên vùng bãi bồi ven sông Thiên Phù và sông Tô Lịch. Sông Thiên Phù được phù sa bồi lấp dần từ thời Lý, sang thời Lê dòng Thiên Phù chỉ còn lại dấu vết là những khoảnh ao.

Trích Sài xa xưa còn gọi là làng đốn củi,săn bắn liên quan đến sự tích hồ Dâm Đàm và truyền thuyết về loài cáo chín đuôi. Cùng với các làng An Thái, Bái Ân, Hồ Khẩu; Trích Sài nổi tiếng với nghề dệt lĩnh truyền thống. Lĩnh hoa vùng Bưởi nổi tiếng khắp nơi, không chỉ phục vụ người dân Kinh thành Thăng Long mà còn bán ra nước ngoài. Theo truyền thuyết, thời Vua Lê Thánh Tông (1470-1497) Nhà Vua cho một cung nữ gốc Chàm là Phan Thị Ngọc Đô cùng 24 thị tì ra ở thôn Trích Sài lập trang Thiên Niên. Bà Ngọc Đô đem kỹ thuật dệt lĩnh cổ truyền của người Chàm truyền lại cho dân làng, dạy dân trồng dâu, nuôi tằm. Lĩnh hoa vùng Bưởi nổi tiếng khắp nơi, không chỉ phục vụ người dân Kinh thành Thăng Long mà còn bán ra nước ngoài. Vì thế người ta mới đúc kết: "The La, lĩnh Bưởi, chồi Phùng/Lụa vân Vạn Phúc, nhiễu vùng Mỗ bên". Ngày nay, nghề dệt lĩnh không còn nhưng người dân vẫn ghi nhớ một nghề thủ công một thời danh tiếng của vùng đất bên bờ hồ Tây.

Trích Sài hiện bảo lưu nhiều di tích gắn với một phường của Kinh thành Thăng Long xưa. Làng Trích Sài còn có nhiều di tích lịch sử như: chùa Thiên Niên, đình làng Trích Sài, miếu thờ bà Phan Thị Ngọc Đô... Một trong những di tích còn lại là Đền Phúc Lộc Thọ ở cạnh đình làng, thờ ba vị Công chúa là Vạn Phúc, Vạn Lộc (hai người con Vua Lý Nam Đế) và người có pháp thuật cao là Vạn Thọ phu nhân, đã giúp dân trong vùng trừ diệt loài Cáo chín đuôi chuyên hại người. Vì thế, đền còn có tên là đền Ba bà chúa, am Gia Hội.
Một di tích khác còn đến ngày nay là chùa Thiên Niên. Đây là ngôi chùa của trang Thiên Niên, vốn là “thái địa”, tức một nửa số ruộng đất của làng Trích Sài được Vua Lê Thánh Tông trích ra để cấp cho các Cung phi hưởng hoa lợi, dần dần thành một trang, mang tên “Thiên Niên” (ý nói là nơi các Cung phi được hưởng lộc lâu dài). Các Cung phi đã lập ra ngôi chùa này đến đầu thời Minh Mạng (1820-1841), trang Thiên Niên lại được nhập vào phường Trích Sài, nhưng tên chùa này vẫn không thay đổi.( Nằm bên cạnh bờ hồ phía trên Nhà du thuyền Hồ Tây, tách xa trung tâm Làng.)

Đình làng Trích Sài cùng với đình làng Võng Thị thờ ông Mục Thận làm Thành hoàng làng. Thần Mục Thận có công cứu Vua Lý Nhân Tông thoát khỏi âm mưu hãm hại của Thái sư Lê Văn Thịnh trong một lần Nhà Vua đi du ngoạn hồ Tây ( Đây là nghi án đến nay đang được lý giải ). Cứ đến ngày 6-9 Âm lịch hàng năm, nhân dân lại tổ chức giỗ ông Mục Thận.

Am Gia Hội hay còn gọi am Trích Sài thờ ba Công chúa Phúc – Lộc – Thọ gắn với việc trừ loài hồ tinh. Tục truyền, hai Công chúa con Vua Lý Nam Đế một lần đến núi Long Đỗ ven hồ Tây thuộc địa phận làng Trích Sài thấy có loài cáo chín đuôi chuyên làm hại dân trong vùng. Hai nàng lập đàn trừ cáo nhưng không được liền đón Vạn Thọ phu nhân là pháp thuật cao đến lập đàn. Bà cùng hai Công chúa vừa cúng xong thì rừng cây mất nhiều, cáo chín đuôi chạy hết song bà Vạn Thọ phu nhân theo giông bão mà hóa. Vua Lý Nam Đế cho lập đền thờ bà, gọi là Kim mẫu hóa thân. Khi hai Công chúa con vua là Vạn Phúc và Vạn Lộc hóa, đền lại phụ thờ cả hai bà.

Làng cổ Trích Sài không chỉ là mảnh đất có bề dày văn hóa lịch sử, nhân dân nơi này còn có truyền thống yêu nước, kiên cường đấu tranh qua hai cuộc kháng chiến. Người làng Trích Sài tự hào có ông Phùng Xuất Nghĩa, vị thủ lĩnh của hàng ngàn quân trong phong trào chống Pháp. Hay cụ Nguyễn Hoàng Tôn, tham gia hoạt động cách mạng ngay từ đầu những năm 30, bị kết án tử hình khi bị giặc Pháp bắt. Hiện nay, tên cụ vẫn được ghi danh ở Nhà tù Hỏa Lò và được đặt tên cho một con đường ở quận Tây Hồ ( Trước tru sở UBND Quận).

Làng Trích Sài vẫn còn những ngôi nhà cổ rất đẹp.