Borculo

 dorp, regio

Borculo (Nedersaksisch: Borklo) is een stad in de gemeente Berkelland in de Achterhoek, provincie Gelderland. De rivier de Berkel loopt door het centrum van de stad. Het kasteel Borculo (het Hof), waaraan de plaats zijn naam te danken heeft, was de zetel van de Heren van Borculo.
Borculo heeft zijn naam te danken aan de voor het eerst in de 12e eeuw genoemde heren van Borculo. Deze noemden zich naar het kasteel Borculo dat omstreeks die tijd gebouwd was op een goed verdedigbare plaats aan de Groenlose Slinge. Het is allerminst zeker dat Borculo vanaf het begin aan de rivier de Berkel gelegen heeft, aangezien deze aantoonbaar vanaf Haarlo in noordwestlijke richting door de Bolksbeek gelopen heeft. De verlegging van de Berkel is dus een belangrijke politieke en landschappelijke ingreep geweest. Doel hiervan is de verbeterde verdedigbaarheid van het kasteel geweest. Er is echter nog een bijzonderheid aan de stichtingslocatie: het kasteel lag op een punt waar drie kerspelgrenzen bij elkaar kwamen: Eibergen, Groenlo en Geesteren. In hoeverre de locatie van strategisch belang voor de handel was, is twijfelachtig. De oude handelsweg vanuit Zutphen naar het oosten liep over de Lebbenbrug en de Heelweg naar Groenlo en raakte Borculo dus niet. Vanuit Deventer liep er een oude Hessenweg over Neede, Mallem en Rekken naar Vreden. Het gebied dat de heren van Borculo bestuurden omvatte aanvankelijk waarschijnlijk slechts het kasteel en een klein gebied daar omheen (Deugenweerd, Dijcke of Dijkhoek en de Waterhoek). In de loop van de Middeleeuwen wisten zij hun gebied en rechten uit te breiden, zodat ook de kerspelen Geesteren, Neede, Eibergen en Groenlo er onder vielen. Als nederzetting bij het kasteel wordt Borculo pas voor het eerst in 1337 genoemd. In dat jaar stichten de heer en vrouwe van Borculo een kapel in die nederzetting, die in 1375 stadsrechten kreeg. Deze stadsrechten zijn alleen bekend uit een document dat in 1590 opnieuw vervaardigd werd, omdat het originele charter bij de stadsbrand verloren was gegaan. In 1777 werd de heerlijkheid Borculo aangekocht door Prins Willem V van Oranje-Nassau. Daardoor is de regerend monarch - nu Koningin Beatrix - nog steeds Heer/Vrouwe van Borculo. De rijk van vicarieën (geestelijke stichtingen) voorziene kapel werd in 1509 verheven tot parochiekerk en losgemaakt uit het moederkerspel Geesteren. Tegelijkertijd werd het kasteel Borculo losgemaakt uit het moederkerspel Eibergen en aan de nieuwe parochie Borculo toegevoegd.