Əli bin Əbu Talib (Эн-Наджаф) | tomb(s) (en), məqbərə, məscid, islam (en), shrine (en), imambara (en), Rauza (en)

 tomb(s) (en), məqbərə, məscid, islam (en), shrine (en), imambara (en), Rauza (en)

Əli ibn Əbu Talib (ərəb. علي بن أﺑﻲ طالب‎‎; d. 13 rəcəb H.Q.t.-dən 22 və ya 16 il əvvəl — 21 ramazan 40; M. 17 iyul 600[1][2], 20 sentyabr 601 və ya 17 iyul 607 — 27 yanvar 661) - İslam dinində, Sünnilikdə sonuncu peyğəmbər Məhəmməd ibn Abdullahın səhabəsi, Ərəb Xilafətinin IV xəlifəsi (656-661). Əbu Talibin oğlu. İslamı qəbul edən ilk kişi. Sünnilikdə Raşidi xəlifələrdən biri. Şiəlikdə Məhəmmədin Əhli-beytinin üzvü, səhabəsi və canişini, I imam və xəlifə, II məsum.[3]
Xüsusən Şiə mənbələri başda olmaqla İslami mənbələrə görə Əli Kəbədə dünyaya gələn yeganə şəxsdir. Atası Əbu Talib, anası isə Fatimə binti Əsəddir. Lakin əmisioğlu Məhəmməd tərəfindən himayə olunub və onun evində böyüyüb. Məhəmməd ilahi vəhy aldığını bildirdiyi zaman, Əli İslamı qəbul edən ilk kişi olmuş və həyatını bu dinə həsr etmişdir.
Əli Məhəmməddən sonra Mədinəyə köçmüşdür. Orada Əli Məhəmmədin qızı Fatimə ilə ailə həyatı qurmuşdur. Bundan sonra Əli Mədinədə Məhəmmədlə keçirdiyi 10 il ərzində, savaşlarda rəhbər kimi iştirak etmiş, bildiriş və əmrləri çatdırmış, demək olar ki, bütün müharibələrdə iştirak edərək fəal rol oynamışdır.
Əli Osman ibn Əffanın öldürülməsindən sonra səhabələr şurası tərəfindən xəlifə seçilmişdir. 661-ci ildə Kufə məscidində sui-qəsd nəticəsində öldürülmüşdür.
Müsəlman mədəniyyətində Əlinin özünəməxsus yeri vardır. Belə ki, o İslamda müdriklik, dürüstlük, igidlik, hörmət və s. rəmzidir. Xüsusən Sufizmdə Əli təfsir, fiqh və dini fikir sahələrində ən yüksək şəxs hesab olunur və o Məhəmmədin nəslinin davamçısı kimi qəbul edilir.
Mündəricat [gizlə]
1 Həyatı
1.1 Məkkədə
1.1.1 Təvəllüdü və uşaqlığı
1.1.2 İslamı qəbul etməsi
1.1.3 Mədinəyə hicrət
1.2 Mədinədə
1.2.1 Məhəmməd dövrü
1.2.1.1 Ailə həyatı
1.2.1.2 Müharibələrdə
1.2.1.3 İslam missiyası
1.2.1.4 Mübahilə
1.2.1.5 Qədir Xum
1.2.2 Məhəmmədin mirası
1.2.3 Məhəmməddən sonrakı həyatı
1.2.4 Əli və Raşidi xəlifələr
1.2.4.1 Osmanın mühasirəsi
1.3 Xilafəti
1.3.1 Xəlifə seçilməsi
1.3.2 Xəlifəliyi
1.3.3 İlk fitnə
1.3.3.1 Siyasəti
1.3.4 Ölüm
1.3.5 Məzar
2 Sonrasında
3 Məlumat
3.1 Əsərləri
4 Nəvələri
5 Baxış
5.1 İslami baxış
5.1.1 Şiə
5.1.2 Sünni
5.1.3 Təsəvvüf
5.1.4 Tanrı olaraq
5.2 Qeyri-İslami baxış
6 Tarixçilik
7 Haqqında nəql olunan kəlamlar
8 Qalereya
9 Ədəbiyyat
10 İstinadlar
11 Həmçinin bax
12 Xarici keçidlər
Həyatı[redaktə]

Məkkədə[redaktə]
Təvəllüdü və uşaqlığı[redaktə]
Əli Fil ilinin 30-cu ilində (H.Q. təqvimindən 23 il əvvəl) Rəcəb ayının 13-ü[4] Məkkə şəhərində, Kəbədə[5][6][7] dünyaya gəlmişdir. Uşaqlığı Məkkədə əmisioğlu Məhəmmədin himayəsi altında keçmişdir. Bu haqda mənbələrdə belə qeyd olunur:
Bir il Məkkədə аclıq üz vermişdi. Bu zаmаn Məhəmmədin əmisi Əbu Tаlib böyük bir аiləyə bаşçılıq edirdi. Оnlаrı çох çətinliklə dоlаndırırdı. Məhəmməd Bəni–Hаşim tаyfаsının vаrlılаrındаn оlаn digər əmisi Аbbаsа təklif etdi ki, Əbu Tаlibin dоlаnışığınа kömək etmək məqsədilə gedib hərəsi оnun bir uşаğını götürüb öz evində sахlаsın. Аbbаs Məhəmmədin bu təklifi ilə rаzılаşdı. Beləliklə də Аbbаs Cəfəri Məhəmməd isə Əlini öz öhdəsinə götürüb öz evlərinə аpаrdılаr. Əli Məhəmməd peyğəmbər seçilənədək оnun evində qаldı. Məhəmməd peyğəmbərliyə seçildikdən dərhаl sоnrа Əli оnu qəbul edib оnа itаət etməyə bаşlаdı[8][9][10][11].
İslamı qəbul etməsi[redaktə]
Məhəmməd 610-cu ildəm İslamı təbliğ etməyə başlayanda Əlinin 10 yaşı var idi. Əli hələ 10 yaşında olarkən İslamı qəbul etmişdir. İbn İshaq və digər bəzi tarixçilərə görə İslamı ilk qəbul edə kişi Əlidir. Lakin Təbəri və digər bəzi tarixçilərin fikrincə İslamı qəbul edən ilk kişi Zeyd və ya Əbu Bəkrdir[12]. İddialara görə Əlinin İslamı qəbul edərkən 10 yaşının olması onun uşaq olması mənasına gəlir.[13]
Mədinəyə hicrət[redaktə]
Mədinədə[redaktə]
Məhəmməd dövrü[redaktə]
Ailə həyatı[redaktə]
Müharibələrdə[redaktə]
İslam missiyası[redaktə]
Mübahilə[redaktə]
Qədir Xum[redaktə]
Məhəmmədin mirası[redaktə]
Məhəmməddən sonrakı həyatı[redaktə]
Əli və Raşidi xəlifələr[redaktə]
Osmanın mühasirəsi[redaktə]
Xilafəti[redaktə]
Xəlifə seçilməsi[redaktə]
Xəlifəliyi[redaktə]
İlk fitnə[redaktə]
Siyasəti[redaktə]
Ölüm[redaktə]
HQ 18 Ramazan 40-cı ildə Kufə məscidində namaz qılarkən Xarici olan Əbdürrəhman ibn Mülcəm Muradi tərəfindən başından aldığı qılınc zərbəsindən 3 gün sonra vəfat etmişdir.
Məzar[redaktə]
İndiki İraq dövlətinin Nəcə