شهر مقدس مکه

 شهر, تاریخی, islam (en), draw only border (en)

مَکّه (به عربی: مدینة مَکّه )، نام شهری است در کشور پادشاهی عربستان سعودی واقع در شبه جزیره عربستان. مکه زادگاه پیامبر اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلم و محل بعثت آن بزرگوار است.
شهر مکه را میتوان اولین شهر ونخستین خاستگاه عالم اسلام دانست. با توجه به موقعیت تاریخی وجغرافیایی مکه میتوان به دلیل انتخاب این شهر به عنوان محل ظهور اسلام پی برد.البته موقعیت آن برای گسترش اسلام مناسب بود.درباره مکه میتوان موارد زیر را مورد بررسی قرار داد:

1-تاربخچه شهر مکه:

بی تردید هنگامی که از تاریخ مکه سخن به میان می آید،باید درپی تریخ کعبه رفت چراکه ظهور مکه ارتباط تنگاتنگی با ظهور کعبه دارد.هنگامی که حضرت آدم به زمین هبوط کرد به فرمان خدا خانه کعبه را بنا نهاد که بعدها حضرت ابراهیم (ع)آنراتجدید بنا کرد.بنابرین میتوان تاریخ ظهور مکه را با تاریخ بشریت برابر دانست.

بعد از طوفان نوح که حیات بشری در این شهر ازبین رفت اولین حلقه زندگانی بشر بعد ازاین حادثه حضرت اسماعیل وهاجر بودند که بعداز آنها قبیله جرهمیان که از یمن به آنجا کوچ کرده بودند در این شهر سکنا گزیدند. بعد از تجدید بنای خانه کعبه توسط حضرت ابراهیم(ع) خداوند به او فرمان داد تا مردم را برای زیارت به آنجا بخواند.بعد از آن کم کم شهرت وآوازه مکه وقداست آن در تمام جزیرة العرب حتی فراتر از آن پیچید.

2-موقعیت جغرافیایی شهر مکه:

شهر مکه دزمنطقه حجاز واقع شده(حجازشامل:مکه مدینه یمامه ومتعلقات آنهاست)که در غرب منطقه تهامه ودر غرب جزیرةالعرب است(تهامه فاصله بین کوههای سراة تادریای سرخ است) مکه از سمت شمال به مدینه میرسد، از جنوب نیز به یمن راه می یابد، از شرق به نجد وریاض واز غرب هم به جده .دریای سرخ وصل میشود.

فاصله مکه تا دریای سرخ حدود 80کیلومتر است وارتفاع آن از دریا تقریباً 330متر است.

3- وضعیت شهر مکه:

شهر مکه دارای وضعیت خاصی است.این شهر ازهمه طرف در محاصره کوههای مختلف است. کوههایی که بیشتر سنگی است وهیچگونه گیاهی درآنها نمی روید ونیز هیچ چشمه آبی درآنها یافت نمیشود. این کوهها بهصورت پشت درپشت هم قرار گرفته اند که باعث شده دره های فراوانی در میان آنها بوجود آید.وجود این کوهها باعث گرم وخشک بودن هوای مکه شده اند. ازسوی دیگر سنگستانی بودن کوهها وعدم رویش گیاه درآنها شرایط را برای سیل خیز بودن این منطفه فراهم کرده است،به طوری که برای جلوگیری از این سیلها،سیل بندهای زیادی درطول تاریخ ساخته اند که اولین سیل بند به به دوران خلافت عمر باز میگردد که درسال17 هجری ساخته شده و آثار آن تاامروز هنوز باقی است.


*آغاز دعوت جهانی امام زمان(عج) از مکه مکرمه

آغاز دعوت جهانی آن حضرت، از مکه مکرمه صورت می‌گیرد. در اولین مرحله از اعلام نهضت آن حضرت، سیصد و سیزده نفر یاران خاص ایشان به واسطه طی‌الارض و طی‌الهواء به محضر ایشان می‌شتابند و در همان لحظه اول به خدمت ایشان شرفیاب می‌شوند.

توقّف حضرت در مکه مکرمه سه روز به طول می‌انجامد و در این سه روز، 10هزار نفر دیگر به ایشان ملحق می‌شوند. آن حضرت اهل مکه را به ایمان دعوت می‌کنند، چه غالب اهالی این شهر از ولایت آن حضرت بی‌بهره‌اند‌. اینان در ظاهر اظهار ایمان می‌کنند و حضرت نیز نماینده‌ای در میان ایشان می‌گذارند و خود به سوی مدینه رهسپار می‌شوند.

اهالی مکه اما، آن نماینده را به قتل می‌رسانند و از بیعت خود با آن حضرت خارج می‌شوند. حضرت حجت(عج) نیز، باز به مکه بر می‌گردند و آنان را به ایمان و انقیاد می‌خوانند و باز نماینده‌ای در آن شهر به جای می‌نهند و خود رهسپار مدینه می‌شوند. اما واقعه پیشین باز اتفاق می‌افتد و نماینده دوم ایشان نیز به وسیله مکّیان به قتل می‌رسد؛ این واقعه برای سومین نماینده ایشان نیز اتفاق می‌افتد؛ و در این مرحله، آن حضرت مخالفان ساکن در مکه را از صف موافقان جدا می‌کنند و شمشیر در میان آنان می‌نهند و به جرم سه مرتبه عهد شکنی و قتل حاکم شهر، آنان را از دم‌ تیغ می‌گذرانند.

زان‌ پس، قدم در مسیر مدینه می‌نهند و یاران را امر می‌کنند که هیچ گونه آذوقه و دیگر لوازم لازم برای سفر را به همراه خود نیاورند. اینان نیز اطاعت می‌کنند و گویا تنها یکی دو نفر از آنان ـ که از ایمان سرشار بهره‌مند نیستند ـ در صحت فرمایش آن حضرت تردید می‌کنند؛ چه آنان خشکی مسیر ما بین مکه و مدینه را در نظر می‌آورند و همراه بردن آب و دیگر ضروریات این سفر را بر اطاعت فرمایش امام، ترجیح می‌دهند.

در طول مسیر اما، سنگ حضرت موسی(ع) به همراه آن حضرت است و تمامی حوائج لشکر آن حضرت را تهیه می‌کند، این سنگ، پیش از این در محضر حضرت موسای کلیم(ع) بوده و در مدت سرگردانی قوم بنی‌اسرائیل در صحرای سینا نیازمندی‌های آنان را فراهم می‌کرده است. بنابر آنچه نقل شده، حضرت موسی(ع) با عصای خود به این سنگ اشاره می‌فرمود و آن سنگ نیز آنچه مورد اشاره آن حضرت بود را از دل خود خارج می‌ساخت.

پس از فتح مدینه، آن حضرت گویا به همراه جمعیتی محدود، رو به سوی نجف اشرف می‌نهند. در این مسیر، یاران بی‌شماری به ایشان می‌پیوندند و از آنجا با جمعیتی انبوده وارد نجف اشرف می‌شوند.

چگونگی برخورد سپاه آن حضرت با لشکر سفیانی نیز، یادآور یکی از صحنه‌های شگرف تاریخ است. چه، چون این دو سپاه با هم روبرو شوند، کوه‌ها به فرمان حضرت حق لشکر سفیانی را سنگسار می‌کنند و آن لشکر سر به سر نابود می‌شود.

این صحنه، یادآور مأموریت پرندگان در سنگباران کردن سپاهیان فیل سوار ابرهه است. قرآن کریم، صراحت دارد که سپاه ابرهه به واسطه پرندگانی خاص - که سنگ‌هایی به همراه داشتند - سنگباران شدند و از پای درآمدند. این مأموریت این بار از جانب حضرت حق بر عهده کوه‌ها گذاشته می‌شود، تا همان گونه که در مرتبه نخستین سپاه ابرهه به آن کیفیت نابود شد، در این مرتبه سپاه سفیانی نیز با همان کیفیت نابود شود.

بدین ترتیب حضرت ولی ‌عصر(عج) از مدینه طیبه، سیدحسنی از ایران و سیدیمانی -که او را شعیب ‌بن صالح خوانده‌اند-، از یمن حرکت می‌کنند و در نجف اشرف، لشکریان آن دو به محضر حضرت ولی ‌عصر(عج) می‌رسند و با ایشان بیعت می‌کنند.





4-آب وهوای مکه:

مکه ازنظر آب وهوا شرایط خاصی دارد.این شهر درمنطقه ای گرم وکم حاصل قرار گرفته که به جز تعداد محدودی درختان خرما وچند نوع علف بیابانی هیچ نوع گیاه دیگری در آنجا دیده نمیشود.

از نظر آب نیز شرایط بسیار سختی برآنجا حاکم است.تنها منبع تأمین آب مردم مکه از بارانهایی است که درفصل زمستان وبهار میبارد که این بارانها گاه آنقدر شدید است که در پی اش سیلهای عظیم براه می افتد ویا گاهی حتی تا چهارسال پیاپی هیچگونه اثری از بارندگی نیست.

مکه هوای بسیار گرم وطاقت فرسایی دارد ودر بعضی ایام گرمای هوا تا50 درجه ورطوبت هوا تاحدود 90% میشود که شرایط زندگی را بسیار سخت میکند.

یکی از عواملی که هوای مکه را کمی معتدل میکند بادهایی است که به سمت این شهر می وزد.این بادها به چهار دسته تقسیم میشود:

1-بادهایی که از جهت دریا می وزد(از سمت غرب) که بهترین باد در نزد مردم مکه است.

2-بادهایی که ازسمت شمال می وزد(هواءالشام) که دومین بادهای مورد قبول مردم مکه است.

3- بادهای جنوبی.

4-بادهای شرقی که گرم وسوزاننده است.

5- کوههای مکه:

شهر مکه از نظر جغرافیایی درمیان کوهها قرار گرفته است به صورتی که این شهر ازهر سو به کوه میرسد.

کوههای مکه به دودسته تقسیم میشوند:

1- کوههای دربرگیرنده مکه مثل ابوقبیس،قعیقعان،حندمه و...

2- کوههای بیرون از وادی مکه مثل کوه حرا وثور.

به طورکلی میتوان برای این کوهها سه ویژگی درنظر گرفت:

الف:در آنها هیچگونه آب وچشمه ای یافت منیشود.

ب:به غیر ازدرختچه های خاردار هیچ پوشش گیاهی در آنها وجود ندارد.

ج:به علت سنگستانی بودن قابل بهره برداری کشاورزی نیستند حتی در کوهپایه های آنها.

مهچنین کوههای اطراف مکه دارای دره های فراوان وخاصیت سیل زایی بودن هستند.

6- شعبها(دره ها) در مکه:

در اطراف شهر مکهبه دلیل قرار گرفتن کوهها به صورت پشت درپشت هم رده های فراوانی ایجاد شده است.تعداد این دره هارا حدود 25عدد اعلام کرده اند که بعضی از آنها در تاریخ اسلام نقش داشته اند.از مهمترین این شعبها میتوان به شعب ابیطالب که امروزه به شعب علی معروف است اشاره کرد.همچنین از دیگر شعبها میتوان از شعب بنی عامر،ابی دُبّ،الجوف و... یاد کرد.

7- خصوصیات عمومی خانه های مردم مکه:

شرایط مکانی وجغرافیایی مکه ونیز موقعیت مذهبی واعتقادی مردم آن بر شیوه ساختن خانه های اهالی مکه تأثیرگذار بوده است.

مصالح به کار رفته درخانه های مردم مکه بیشتر ازسنگ بود چرا که ارزانترین وبیشترین مصالح موجود در آن منطقه،سنگ بود که عمدتاً از جنس گرانیتی ورملی وجودداشت.

در مکه به دلیلی متغیر بودن بادها ازچهار جهت اصلی، مردم برای خانه های خود از چهار سو پنجره می گذاشتند تا ازاین بادها برای خنک ساختن منازل خود استفاده کنند.

ازجمله موارد تأثیر اعتقادات مذهبی بر شکل خانه ها می توان به شکل هندسی آنها اشاره کرد. درابتدا مردم برای احترام به کعبه خانه های خودرا به صورت دایره ای می ساختند اما بعد از اینکه فردی به نام حمیدبن زهیر خانه ی خود را به صورت مکعب ساخت، در شیوه ساختن خانه های مردم تغییر ایجاد شد واز آن پس دیگران نیز خانه های خود را بهصورت مکعبی ساختند. همچنین در ابتدا مردم برای احترام،منازل خود را هیچگاه بلندتر از کعبه نمی ساختند ونیز همیشه خارج ازشهر سکنی داشتند که این رسم نیز بوسیله قُصَی بن کَلاب(جد پیامبر)شکسته شد.

8- ویژگی خاص مکه: شهر مکه از دیرباز به دلیل وجود خانه کعبه مورد توجه مردم به ویژه تجّار قرار داشت علاوه برآن موقعیت جغرافیایی ومحل قرار گرفتن این شهر به گونه ای بود که کاروانهای تجاری که از جنوب شبه جزیره عربستان ویمن برای تجارت عازم شام وفلسطین بودند باید از شههر مکه عبور می کردند. به همین دلیل مکه وسعت وپیشرفتگی خاصی پیدا کرد وشاید بتوان گفت یکی از بهترین راه های گسترش اسلام به سایر مناطق همین کاروانهای تجاری بودند که به این شهر می آمدند.