سراب

Iran / Azarbayejan-e Sharqi / Sarab /
 شهر, شهرك, township (en)

سَراب یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی و مرکز شهرستان سراب است. این شهر با ۴۲٬۰۵۷ نفر جمعیت در سال ١٣٨٥، هفتمین شهر پرجمعیت استان آذربایجان شرقی محسوب می شود. سراب به دلیل واقع شدن در بین دو کوه سبلان و بزقوش، آب و هوایی سرد و کوهستانی دارد. این شهر در مساحتی به وسعت ١٣ کیلومتر مربع در مرکز شهرستان سراب گسترده شده است.
اطلاعات تاریخی وجغرافیایی شهرستان سراب

موقعيت

شهرستان سراب در شرق مياني استان آذربايجانشرقي قرار دارد مساحت اين شهرستان 3560 كيلومتر مربع مي باشد كه حدود 6/7 درصد مساحت استان را تشكيل مي دهد . شهرستان سراب از شمال به شهرستانهاي مشكين شهر و هريس از جنوب به شهرستان ميانه از غرب به بستان آباد و از شرق به استان اردبيل محدود مي شود . اين شهرستان داراي دو بخش مركزي و مهربان است . داراي 4 نقطه شهري بنام هاي سراب ، مهربان ، شزبيان و دوزدان و 168 پارچه آبادي كه در محدود 9 دهستان رازليق ، آغميون ، ابرغان ، حومه ، صائين ، ملا يعقوب ، و شربيان آلان و اردلان واقع شده اند.

جمعيت

جمعيت شهرستان سراب بر اساس آخرين سر شماري نفوس مسكن كه در سال 75 انجام گرفت 148831 نفر مي باشد كه تعداد 55025 آن يعني 37 درصد نقاط شهري 92707 نفر يعني 63% در نقاط روستايي ساكن بودند. جمعيت شهرستان داراي رشد منفي مي باشد كه بدليل مهاجرت فرست بودن آن مي باشد. نسبت سني جمعيت شهرستان 2/105 و از تعادل نسبي برخوردار مي باشد يعني براي هر 100 نفر زن تعداد 2/105 مرد وجود دارد . ميزان باسوادي در سطح شهرستان حدود 83 درصد مي باشد .

تاریخچه سراب

قدمت این شهرستان آنطوری که از مدارک و کتابهای موجود در این زمینه بر میاید به دوره پیش از اسلام برمیگردد. در گوشه و کنار این شهرستان آثاری به صورت خطوط اورارتویی مبین این مطلب است و با عنایت به اینکه شهر سراب بر سر جاده ابریشم قرار داشته است از قدیم الایام مورد توجه بوده است وجود آثاروعلایم گورستانهای بسیار در سطح شهر سراب نشان میدهد که سراب از پرجمیعت ترین شهرهای منطقه در گذشته بوده است. یکی از شاخه های جاده ابریشم از ری به قزوین و فیروز آباد خلخال و بزغوش از راه سراب به تبریز می رسیده است و یکی دیگر از شاخه ها از راه قزوین و فیروز آباد خلخال به اردبیل از کنار و نزدیکیهای سراب می گذشته است. وجود دو سنگ نبشته اورارتویی در جوار سراب در منطقه نشت اوغلی و دیزج رازلیق از نظر آثار تاریخی بسیار اهمیت دارد آثار بدست آمده از دوره اورارتورها (معاصر مادها )به خط میخی نشانگر قدمت این شهر و تاریخی بودن آن می باشد. اين دو سنگ نبشته نشان از فتح نامه شاهان اورارتور هاست. وجود اين دو كتيبه نشانگر اهميت اين منطقه در آن زمانها مي باشد اما معلوم نيست كه شهرهاي مفقود شده ياد شده در كتيبه هاي اورارتويي در كجا و كدام نقطه واقع هستند مسلماً مراكز مزبور مهم و سوق الجيشي بوده كه در حوالي اين كتيبه ها قرار داشتند تاريخ نويسان قديم تاريخ سراب را با تاريخ اهر و ارسباران به هم آميخته دانسته اند .سراب يكي از شهرهاي قديمي و تاريخي آذربايجان است اين شهر به لحاظ وقوعش در مركز گره مواصلاتي آذربايجان يعني قرار داشتن در سر راه اردبيل و آستار و مغان به تبريز و ارتباط با جاده تهران – تبريز از طريق بستان آباد اهميت سوق الجيشي و اقتصادي مهمي داشته و زمانهاي ديرين مركز عبور و مرور سپاهيان و قوافل تجارتي بوده است. آثار سفالي بدست آمده از قبور پارتي ها ، اتلال و تپه هاي موجود نشان مي دهد كه سراب داراي قدمت و تاريخ بسيار قديمي مي باشد. از قديم الايام با توجه به اينكه سراب ، بين دو شهر بزرگ و قديمي اردبيل و نبريز قرار داشته همواره مورد توجه قرار داشته و در تمامي جريانات سياسي اجتماعي سهم عمده داشته است . سراب در قرن نهم هجري از شهرهاي آباد و مهم آذربايجان بود حسن روملو در كنتاب احسن التواريخ مي نويسد : دربار سلطان مجمع اديا و اهل فضل در سال 893 و 895 هجري در تبريز مرض طاعون شايع گشت . سلطان يعقوب جهت امان بودن از بيماري به سراب عزيمت نمود . آنچه ما را با تاريخ كهن سرزمين سراب و مردمان اوليه آن رهنمون مي سازد وجود چند سنگ نبشته مي باشد كه در نزديكي هاي شهر موجود مي باشد اين دو سنگ نبشته مربوط به قوم اورارتورهاست كه از صده هفتم تا نهم قبل از ميلاد در ارمنستان كنوني و قسمتي از آناتولي شرقي و آذربايجان و قفقاز سلطنت داشته و قومي آبادگر و سازنده بوده اند. در دوره سلجوقيان تركان مناسبترين نواحي گله داري را اشغال كردند و نواحي بزرگ از جانب شمال غرب ايروان كه سراب نيز در ميان آنها قرار داشت ترك نشين ساختند و هم در اين زمان بود كه نام بعضي از آباديها در آذربايجان تركي شد و تركان در دهاتي كه سكني گزيدند تغيير نام داده و زبان خود را ترويج نمودند .

وقايع و حوادث تاريخي برجسته در شهرستان سراب

در اوايل قرن سوم هجري بابك خرم دين دلاور نامدار آذربايجان با شبلي بن مثني از دمي در سراب ملاقات مي كند در كنار شهر سراب به تاريخ 436 هجري قمري جنگ امير وهسودان با غزان اتفاق مي افتد در حملات چنگيز خان مغلول بع آذربايجان سراب نيز سهم كافي از ترك تازي آنها ديده به شدت قتل و غارت مي شود در زمستان سال 617 ه . گروهي از لشگريان مغول به سرداري ( يمه نويان) به ی حمله آوردند . تبريز را محاصره نمود حكومت آذربايجان در اين تاريخ در دست اتابك اوزبك بن اتابك محمد جهان پهلوان بود . مغولان چون شهر تبريز را مستحكم مي بينند و شمس الدين عثمان طغرايي وزير اتابك ازبك دليرانه ايستادگي مي كنند آنها با گرفتن مال و پارچه آن جا را ترك گفته به سوي سراب هجوم مي برند مردم اين شهر را از دم تيغ مي گذرانند.

- از وقايع مهم ديگر سراب تشكيل قوريلتاي (شوراي مغولان) به امر ارغون خان به سال 683 ه. ق در حوالي گردنه صائين مابين سراب و اردبيل مي باشد .

- بعد از آباقاخان سلطان احمد تگودار در آلاداغ به سال (683-682ه) بر تخت نشسته اسلام مي آورد ولي از دست ارغون خان و سرداران مغول به سراب و اردوي مادرش پناه مي برد اما تنها آمدن او باعث مي شود تا سران لشكر جرأتي پيدا كرده او مقيد ساخته و تحويل ارغون خان مي دهند و به امر ارغون در سال 683 ه. او را در سراب به قتل مي رساند در زمان چوپانيان حكومت سراب به جاني بيك خان از اولاد جوجي خان مغول مي رسد (758 هجري) شاه اسماعيل اول (930-907) در روز دوشنبه 19 رجب سال 930 ه . ق در شهر سراب به يك مرض ناگهاني درگذشت بعضي را عقيده برا اين است كه شاه اسماعيل از ناكامي در جنگ چالدران و شكست از عثمانيان دق مرگ شد در تاريخ عالم آراي عباسي نوشته شده است كه از وقايع مهم شهرستان سراب شكست قشون عثماني در اين شهر در زمان شاه عباس صفوي از سپاهيان ايران مي باشد .

- به سال 1205 هجري قمري آقا محمد خان با صادق خان شقاقي جنگيده و بعد از غلبه بر او سراب را غارت كرده و به آتش كشيد صادق خان شقاقي پس از قتل آقامحمد خان در جنگ با فتحلي شاه شكست خورده به سراب عقب نشست و بعد از آنكه جواهرات آقا محمد خان را پس داد از طرف فتحلي شاه بخشوده شده و به حكومت سراب منصوب گشت.

شهرستان سراب تا سال 1324 هجري شمسي از بخشهاي تابع اردبيل بوده ات در اين سال به شهرستان درجه 3 ارتقاء و به فرمانداري تبديل گرديده است و تا سال 1367 داراي يك بخش بوده است ( مركزي) در اين سال بر اساس تقسيمات كشوري بخش مهربان از شهرستان تبريز متنوع و به شهرستان سراب الحاق يافت همچنين در اين سال روستاهاي ساري قيه ، اورتاكند و باشكند از شهرستان اردبيل و بخش نير جدا و به سراب ملحق گرديد و نيز روستاي سرچشمه از بستان آباد جدا و در محدوده شهرستان سراب اضافه گرديد.

وجه تسميه سراب

سراب مانند بسياري از شهرهاي ايران در كنار رود بنا شده است و احتمال مي رود نام خودش را نيز از اين جهت گرفته باشد بواسطه وجود آبهاي جاري فراوان كه از دامنه كوههاي سبلان و بزقوش در دشت سراب جاري مي شود شايد نام سراب را بر اين شهر گذاشته اند اما حمداله مستوفي در كتاب معروف خود يعني نزهع القلوب مي نويسد سراو شهريست از شرق سبلان مايل به قبله افتاد چو هوايش سرد است و آب آن از رودي كه بدان شهر منسوب است از كوه سبلان برخيزد و در درياچه چي چست (اروميه) رود مردمش سفيد چهره اند و سني مذهب. ياقوت حموي اين شهر را سراو يا سرو ضبط كرده و گويد در سال 617 هجري مغول به آن شهر حمله كرد آن شهر خراب شد و بيشتر اهالي كشته شدند مورخين نيز سراب را سراو ذكر كرده اند كه در كنار رودخانه سراو بنا شده و از اين نام اسم شهر را سراو يا سراب گذاشته اند جغرافي نويسان قديم به جاي نام سراب لغت سرالو را ذكر نموده اند. ابن حوقل در وصف اين شهر گفته است سراو شهري است نيكو و داراي چند آسياب و گرداگرد آن مزارع غله خيز و باغستانها پر فراگرفته و مهمانخانه اي پاكيزه و بازار هاي خوب دارد .

آثار باستاني و ابنيه هاي تاريخي سراب

علي رغم اينكه كاوشهاي اساسي تا كنون در منطقه سراب صورت نگرفته است اما هر مطلب روشني كه وجود دارد آن است كه همانند ساير نقاط كشور پهناور ايران شهرستان سراب نيز بواسطه داشتن قدمت تاريخي و واقع شدن در يك منطقه حاصلخيز كشاورزي و اينكه در طول تاريخ مورد سكونت انسانها بوده است داراي آثار و ابنيه هاي فراوان تاريخي است كه شايد قدمت آنها هزاران سال باشد . متاسفانه اين منطقه در طول تاريخ مورد تاخت و تاز فراوان قرار گرفته كه در اغلب آنها خسارات فراوان به آثار و بناهاي اين شهر وارد آمده است از جمله در حملات مغول يا در قتل و غارت آقا محمد خان قاجار و يا بر اثر حوادث طبيعي بسياري از اين آثار از بين رفته و يا لطمات فراوان بدانها وارد گرديده است. چنانچه در سابقه تاريخي شهرستان بيان شد اين منطقه زيستگاه اقوام مختلف بوده است و هر كدام از آنها به نوعي در منطقه اثر گذار بوده اند كه مي توان به اورارتورها اشاره نمود. با اين اوصاف مي بينيم بعد از گذشت صدها يا هزاران سال هنوز بعضي از اين اثرها توانسته اند خود را از چنگال دشمنان و قهر طبيعت رهانيده و به دست بشر امروزي برسند . اگر چه در مورد يكايك بناها و آثار باستاني شهرستان اطلاعات دقيقي در دست نيست اما حتي المكان سعي گرديده با استفاده از نوشتارها و گفتارها و مستندات و خود آثار در خصوص آنها اطلاعات جمع آوري گرديده تا شايد از اين طريق بتوان در حفظ ميراث گذشتگان و اغناي فرهنگي منطقه گام برداشت . آثار شهرستان بصورت كتيبه يا تپه هاي باستاني و قبور مي باشند . در بعضي از نقاط شهرستان بويژه در شهر سراب مسجد قديمي كه به نوبه خود پيرامون آن صحبت خواهد شد نمودار هستند.
شهرهای نزدیک:
  37°56'17"N   47°32'6"E :مختصات

نظرات

  • به خاطر بی توجهی به توسعه ی این شهرستان طی سالهای نه چندان دور رشد جمعیت همواره کم بوده وبه همین خاطر این شهرستان مهاجر فرست میباشد چرا که ازوجود مراکز صنعتی مهم دراین منطقه خبری نیست٫
  • احداث کارخانه نفلین سینت معروف به نفت آذربایجان میتواند تغییرات اساسی در رشد وتوسعه اقتصادی نه تنها شهرستان سراب بلکه سایر شهرهای استان رانیزسبب شود
  • شاید اونروز ما نبینیم
  • شهر سراب بهترین شهر جهت مسافرت در فصل تابستان است
  • .من از شهر سراب اسمم سینا تشکر میکنم که اطلاعات زیادی درباره سراب گذاشته اید
  • من از اسلامشهر نظر میدهم که سراب صفا و آثار تاریخی بسیار دارد یکی از جاهایی که میشناسم قبرستان ملایعقوب میباشد با تشکر
  • سراب بهترین جای دنیاست. نامی
  • همه نظرات
  •  71 کیلومتر
  •  129 کیلومتر
  •  185 کیلومتر
  •  194 کیلومتر
  •  228 کیلومتر
  •  258 کیلومتر
  •  332 کیلومتر
  •  332 کیلومتر
  •  337 کیلومتر
  •  345 کیلومتر
این عنوان آخرین بار تغییر یافته در 12 سال پیش