Schron Kolejowy Anlage Süd w Strzyżowie (Strzyżów)

 muzeum, II wojna światowa 1939-45, bunkier, schron, interesujące miejsce, zabytkowy budynek

Przed I Wojną Światową rozpoczęto budowę tunelu kolejowego, który miał ułatwić wyjazd ze stacji kolejowej w Strzyżowie w kierunku Rzeszowa. Tunel miał na celu uniknięcie konieczności okrążania przez pociąg wzgórza, pod którym go wykonano. Po odzyskaniu niepodległości polskie władze nie kontynuowały inwestycji i do II Wojny Światowej pod górą był przekop. Rozpoczętą, ale nie ukończoną budowlę przejęli w 1939 roku Niemcy, który postanowili ją wykorzystać w celu budowy schronu kolejowego.

Schron wybudowano w latach 1940-1941 w formie cięciwy łuku torów kolejowych okrążających Górę Żarnowską o długości 438 metrów. Tunel z obydwu stron zamknięty stalowymi wrotami z budynkami wartowni. Z obydwu stron do schronu biegły szyny kolejowe łączące się z jednej strony z bocznicą stacji w Strzyżowie, a z drugiej z torem linii kolejowej do Rzeszowa. W skład zespołu schronów poza schronem kolejowym wchodził szereg innych budowli pomocniczych, które zachowały się do dnia dzisiejszego.

Tunel, choć początkowo zaprojektowany, jako odcinek linii kolejowej Jasło - Rzeszów, nigdy tej roli nie pełnił. W latach 1941-1944 pełnił rolę schronu kolejowego dla pociągów sztabowych. W dniach 27-28.08.1941r. w schronie tym stacjonował pociąg Adolfa Hitlera, który przybył tu na spotkanie z Mussolinim. Pociąg sztabowy był również widziany w październiku 1943 roku. W 1944 roku tunel wykorzystywano jako montownię silników lotniczych. W chwili zbliżania się wojsk Armii Czerwonej zakład produkcyjny ewakuowano. Niemcy nie zniszczyli pomimo takich planów obiektu, albowiem został on opanowany przez oddział Armii Krajowej.

Po wojnie obiekt był wykorzystywany m.in. jako magazyn - lodownia Centrali Rybnej oraz Garaż Spółdzielni Transportu Wiejskiego. Przez pewien okres był po prostu odcinkiem ulicy Tunelowej, przez którą można było przejść i przejechać. W 2002 roku powstał niezrealizowany projekt przekształcenia go na strzelnicę wojskową. W chwili obecnej obiekt nie jest użytkowany, jest zamknięty i udostępniany do zwiedzania.

© Robert Tomasik