Pałac Opatów (Gdańsk)

 pałac, architektura baroku, zabytkowy budynek, 18th century construction (en)

XVIII-wieczny rokokowy pałac w Oliwie

Muzeum Narodowe
Oddział Sztuki Współczesnej

historia:
Składa się on z dwóch członów: głównego zwanym nowym Pałacem Opackim, który frontem jest zwrócony ku południu i bocznego zwanym starym Pałacem Opackim, zwróconego frontem na wschód.
Skrzydło wschodnie jest znacznie starsze. Początkowo stała tu niewielka budowla gotycka, prawdopodobnie wzniesiona na miejscu myśliwskiego (?) zameczku książąt gdańskich. O jej XV-wiecznym rodowodzie świadczą wymiary i układ cegły (na zewnątrz pozostawiono nie otynkowane fragmenty muru) i gotyckie sklepienie krzyżowe w piwnicach. Po 1577 roku budowla ta została rozbudowana do dzisiejszych rozmiarów i służyła opatom jeszcze XVII wieku. Być może podupadła podczas wojny Polski ze Szwecją lub była szczupła do wymagań, ponieważ opaci przenieśli się do nowej siedziby.

Po całkowitym spaleniu w 1945 roku i odbudowie została przekazana Instytutowi Budownictwa Wodnego Polskiej Akademii Nauk, który południową jej część - po adaptacji - przeznaczył na mieszkania prywatne. Mieści się tu również restauracja. Na północnej ścianie budynku w 1977 roku wmurowano tablicę upamiętniającą zwycięską bitwę morską okrętów polskich nad armadą szwedzką w 1627 roku.

Kamień węgielny pod skrzydło południowe położono w 1637 roku. Powstał wówczas obiekt konstrukcji szkieletowej (?), w którym zapewne zagościło dostojne otoczenie królowej Marii Ludwiki, podążającej w 1646 roku z Francji - poprzez Gdańsk - do Polski. Za opata Franciszka Zaleskiego (1728-1740) powstał na jego miejscu rokokowy, jednopiętrowy budynek murowany, z wysuniętym ryzalitem i szczytnicą od strony wschodniej. W latach 1756-1758 podwyższono go o jedno piętro.
Od 1926 roku mieściło się tu Miejskie Muzeum Prowincjonalne. W 1945 roku pałac całkowicie spłonął, gdyż Niemcy zamienili go na skład łatwopalnych chemikaliów. Po odbudowie, ukończonej dopiero w latach 60. ubiegłego wieku (galerii południowej nie odtworzono), ulokowano tu zbiory etnograficzne Muzeum Narodowego w Gdańsku.
Obecnie zajmuje go Oddział Sztuki Współczesnej Muzeum Narodowego z interesującą Galerią Malarstwa Współczesnego, Galerią Teatralną i Galerią Promocyjną. Najpiękniejszym pomieszczeniem jest odrestaurowana Sala Muzyczna, ozdobiona rokokowymi sztukateriami, z motywami roślinnymi, architektonicznymi i muzycznymi (w formie instrumentów).