Bornia

 huis, woning, monument, van historisch belang, herenhuis, landhuis, villa, interessante plaats

Bornia ligt aan de oostkant van de Hoofdstraat, even ten noorden van de spoorlijn. Rond het neoclassicistisch herenhuis ligt een landschappelijk aangelegd park dat grotendeels bestaat uit bos. Het huis staat als middelpunt van de aanleg licht verhoogd. Direct rond het huis zijn gazons met enkele solitaire bomen. De ingang aan de Hoofdstraat wordt via een bomenlaan verbonden met de ingang aan de Arnhemsebovenweg.

Aan de noordzijde van het huis bevinden zich de restanten van een doolhof dat is aangelegd rond 1920, een koetshuis uit 1896 met woning uit 1909, een oranjerie met unieke wintertuin uit 1909, een moestuin met kassen, een houten badhuis met zwembad uit 1925 en een tennisbaan. Aan de westzijde ligt een opvallende fietsenstalling van rond 1921 in de vorm van een tempeltje. Aan Breullaan 1 staat de als woonhuis gecamoufleerde Duitse commandobunker Cäsar uit 1943, nu bedrijfsruimte.

In 1870 liet bankier Jan Kol jr. op de fundamenten van de 17de eeuwse hofstede Brandolie een neoclassicistische buitenhuis bouwen met de naam Bornia, ontleend aan de oude Bornia-state bij Leeuwarden. In 1873 werd door J.J. Uitwerf Sterling, directeur van de Rhijnspoorweg (Bornia in 1844 pal langs de nieuwe spoorlijn!), een begin gemaakt met bosaanleg op de hoger gelegen voormalige heidevelden. Omstreeks 1951 werden de gevels van Bornia verhoogd en werd een aantal wijzigingen in het interieur doorgevoerd. De oorspronkelijke dienstwoningen zijn omgevormd tot woonhuizen.