Teren dawnej rezydencji dworskiej w Pokaniewie

 park, dwór

 Dodaj zdjęcie

Ogród dworski – barokowy, kwaterowy, powstały około połowy XVII w. na miejscu istniejącej od 1562 r. renesansowej kompozycji, w II połowie XIX w. wzbogacony o elementy naturalistyczne.

Pierwszą folwarczną siedzibę założono w Pokaniewie przed 1562 r. Od początków XVI w. aż do rozbiorów Pokaniewo stanowiło dzierżawę królewską (najstarsza wzmianka o tej siedzibie nazwanej wówczas „Pokanihowo” pochodzi z 1545 r.)1.

Przed 1562 r. podczas pomiary włócznej rozdzielono wzorem innych siedzib zabudowania folwarczne od rezydencji. Dwór starościński zlokalizowany był nad dużym stawem, na którego wyspie miał – według tradycji – znajdować się kamień z inskrypcją „POKANIEWO ZŁOTE JABŁKO”2. Sentencja ta określała wartość, jaką dla dzierżawców tej siedziby stanowiło dożywotnie użytkowanie tej majętności. O usytuowaniu rezydencji i gospodarstwa w Pokaniewie zadecydowały bliskość Nurczyka, rzeczki nadającej się do założenia gospodarstwa rybnego i istnienie źródlisk dających dobrą wodę dla produkcji piwa i wódki. Poza tym istniały tu zwały gliny pod glebą powalające na rozwinięcie wytwórczości ceramicznej, a tutejsze gleby umożliwiały rozwój sadownictwa.

Folwark oddzielony był od rezydencji i otrzymał typowy dla królewskich założeń podlaskich układ. Kwaterowy ogród o przeznaczeniu użytkowym założono w sąsiedztwie kompleksu zabudowań gospodarczych. Folwark z rezydencją łączyła droga będąca głównym traktem komunikacyjnym folwarku. W jego sąsiedztwie powstał też młyn nad Nurczykiem i założono osadę robotników rolnych – ogrodników (dziś wieś Pokaniewo). W związku z tym, że zabudowania gospodarcze (oprócz budynków gorzelni i kaflarni) oraz drzewostan przetrwały okres II wojny światowej, po wojnie zamierzano początkowo założyć w Pokaniewie szkołę rolniczą, jednak ostatecznie urządzono tu Państwowe Gospodarstwo Rolne (w latach 80. XX w. założenie należało do PGR Bielsk Podlaski).21 Gospodarka PGR przyspieszyła proces niszczenia założenia. W 1962 r. rozebrano dwór, w 1971 r. rozebrano oficyną i oborę dworską. W latach 60. i 70. XX w. likwidacji uległy ośmiorak i budynki hodowlano-inwentarzowe. Nieużytkowany park zdziczał i zarósł. W 1962 r. odbudowano gorzelnię i wzniesiono budynki mieszkalne tego zakładu. Przebudowie uległy stawy rybne. Część drzew ozdobnych i owocowych usunięto, a podrosty, samosiewy i zarośla zdominowały teren ogrodów, który w rejonie lokalizacji dworu zaczął wyglądać jak las. W 1983 r. między domem dyrektora a gorzelnią wzniesiono blok mieszkalny dla pracowników.