شهرستان خور وبیابانک

 county (en), نامرئی

شهرستان خور وبیابانک یکی از شهرستان‌های استان اصفهان است. مرکز این شهرستان شهر خور می‌باشد. این شهرستان در مردادماه ۱۳۸۸ خورشیدی تأسیس شده‌است.جغرافی دانان نخستین جهان اسلام چون ابن خردادبه واسطخری ومقدسی وبه دنبال آنها ناصرخسرو از خوروبیابانک بانام سه ده یاد کرده اند که عبارتنداز:بیاذق(بیاذه)جرمق (گرمه)وارابه (اردیب) .به گفته اینان روستاههای مزبور برسر راه اصفهان به نیشابورقرارگرفته بودند.(کتاب شناسی توصیفی خوروبیابانک،آلداود،سیدعلی .1384) در دوره قاجاریه خوروبیابانک را قرای سبعه می‌گفتند و بنا به نوشته اعتمادالسلطنه در مرآت البلدان این قراء عبارت بودنداز:خور-جندق-فرخی-مهرجان-بیاضه-ایراج-اردیب.
از نوشته‌های مورخین و جغرافیدانان چنین بر می‌آید که منطقه خور و بیابانک به تناوب جزیی از استان یزد، خراسان، قومس (سمنان)به شمار می‌رفته‌است. در قرن چهارم و پنجم هجری از توابع خراسان و یزد و در دوران صفویه و قاجاریه از توابع یزد و سمنان بوده‌است. اسناد راهگشا در این مورد،سفرنامه ناصر خسرو،نزهه القلوب حمدالله مستوفی قزوینی،احسن التقاسیم مقدسی،المسالک و الممالک استخری،معجم البلدان یاقوت حموی،صوره الارض ابن حوقل و.... می‌باشد. در منطقه خور و بیابانک ۱۲۶ آبادی بزرگ و کوچک وجود دارد که در اینجا با تقسیم منطقه به هشت روستای مادر و دهکده‌های اقماری آنها به بررسی شناسنامه هریک می‌پردازیم. روستاهای بخش خور از نوع متراکمند و خانه‌ها در مظهر قنات چشمه و یا در راستای جوی آب پیش رفته‌اند. چنانکه در شهر خور بافت قدیمی بر روی کانال قنات دهزیر بنا گشته‌است. مواد و مصالح خانه‌های روستایی از گِل و خشت و سقف خانه‌ها، گنبدی و یا تخت با اندود کاهگل است. در دوران معاصر خانه‌ها به سبک و سیاق شهرهای بزرگ ساخته می‌شود.روستاهای جنوبی خورو بیابانک از جمله روستای ۵۰۰۰ ساله ایراج ،روستای اردیب و بازیاب از آب شیرین و آب و هوای نسبتا بهتری برخوردارند. و در این روستاها میوه هایی از قبیل انار،انگور، زردآلو ، سیب ،انواع توت، انجیر و... بیشتر از مصرف روستاها به عمل می آید و به مرکز شهرستان و روستاهای دیگر نیز ارسال می شود.انواع میوه هابه قدر گنجایش در جندق و اردیب و ایراج هست اما در فرخی و خور و بیاضه و مهرجان غیر از نخل و درخت انار هیچ نیست .روستای اردیب مقر فرمانروایی منطقه بوده و دارای آثار و اماکن قدیمی من جمله خانه های قدیمی دیوانخانه اسماعیل خان عرب عامری، خانه خلوت سهام السلطنه، خانه مرحوم محمدرضابیک زفرقندی (در مرکز بافت قدیمی روستاست و در حال حاضر به سه قسمت تقسیم شده که از سه در مجزا به میدان و از طریق زیرزمین و تونل به آب انبار قدیمی راه داشته است)، خانه محمدابراهیم بیک زفرقندی و...می باشد.در تپه های باستانی روستای ایراج که در سالهای اخیر مورد اکتشفاف قرار گرفته است اشیائی با قدمت ۴۵۰۰ سال تا ۵۰۰۰ سال بدست آمده و این تپه ها به ثبت میراث فرهنگی استان اصفهان رسیده است. همچنین قبرستان گبرهای ایراج ،دخمه ایراج و، قلعه های بیاضه ، گرمه و ایراج ، همچنین قبرستان کشته های گرمه و آثار دیگر نشان دهنده قدمت شهرستان خورو بیابانک می باشد.



تقسیمات کشوری[ویرایش]

بخش خور و بیابانک
دهستان بیابانک
دهستان جندق
دهستان نخلستان
شهرها: خور و جندق و فرخی