Zawiszyn

 historic ruins (en)  Dodaj kategorię

Zawiszyn ( Koggenhoefen ) - swojej nazwy nie wywodzi Koggenhöfen, jak można by przypuszczać, od kogi - średniowiecznego statku - lecz od właściciela nazwiskiem Kogge. Nazwisko to było bardzo popularne na Wysoczyźnie Elbląskiej. Z 16 włók ziemi, jakie należały początkowo do Zawiszyna, 9 miał Burchard Kogge, a 7 miał Hans Kogge. Pierwszy płacił miastu podatek 2 marki, 2 skoty i 18 denarów, natomiast drugi 1 markę, 3 skoty i 12 denarów rocznie.
W czasach krzyżackich, jak i później polskich, Zawiszyn należał do terenu elbląskiego „Außenkämmeramt”. W roku 1577 niemal wszystkie zabudowania Zawiszyna zostały spalone przez gdańszczan, podczas napadu na Elbląg.
W marcu 1713 r. według mapy sporządzonej przez mierniczego Christiana Kretschmera majątek Koggenhöfen składał się wtedy z trzech części.
Pierwsza część (5 włók) miała kilku właścicieli; m.in. Petera Preuß’a, Johanna Wartmann’a. Stał na niej dom mieszkalny (w 1925 dom Hofmann’a) i trzy budynki gospodarcze. Zabudowania te ocalały w 1577 roku.
Właścicielem drugiej części był Peter Janzen. Jego majątek obejmował 4 włóki i 16 mórg. Dom mieszkalny i budynki gospodarcze – wszystko pod jednym dachem – znajdowały się tam, gdzie później (w 1925 roku) stał duży dom dla służby, na północ od małego strumienia.
Natomiast trzecia część Zawiszyna należała do Michael`a Haase. Posiadał on 4 włóki ziemi. Jego dom mieszkalny i budynek gospodarczy znajdowały się na wschód od gospodarstwa Petera Preuß’a i Johanna Wartmann’a, mniej więcej tam, gdzie później znajdował się dwór.
W Zawiszynie była jeszcze mała działka ogrodnicza, około ¾ morgi, należąca (1715 ) do ogrodnika Jakoba Grunau`a. Była wolna od podatku, z samotnym domkiem na północ od małego strumienia, przy drodze do Próchnika.
Na trzech działkach gospodarzono wspólnie. Stosowano system uprawy zwany trójpolówką 1*, co było charakterystyczne dla wsi Wysoczyzny Elbląskiej aż do lat 30. XIX w.
Mapa przedstawia też ówczesną granicę północną Zawiszyna z terenem Jagodna. Ówczesne Jagodno Małe (Kl. Wogenap) posiadał Michael Horn, który miał jeszcze nad Zalewem chatę rybacką, natomiast właścicielem Jagodna Wielkiego (Gr. Wogenap) był wtedy Fiskal Leichert. Teren pobliskiego Schönwalde (Krasny Las) na południowym-wschodzie zwany był „Polentzen”, od polskiego kapitana von Polentz, który był właścicielem Nowego Krasnego Lasu (Neu-Schönwalde).
Na południu Zawiszyn graniczył z należącym wtedy do Elbląga Scheerswüsten, późniejszym Gross Röbern (Rubno Wielkie), które posiadał Heinrich Jacobson.
W kierunku południowo-zachodnim z Zawiszyna prowadziła droga do Elbląga. Obok była jeszcze droga polna z Próchnika (Dörbeck) do Rubna Wielkiego, która później (1920) została przebudowana na szosę. Na południu granicę Zawiszyna tworzył strumień Bohnkenbeek.
W owym czasie w Zawiszynie była karczma, a pod datą 1720 r. wymieniany jest karczmarz Gottfried Werner.
Działka, która była w posiadaniu Preuß’a, Wartmann’a i innych, w 1750 r. stała się własnością pułkownika von Luck’a. Po jego smierci, wdowa po nim zakupiła pozostałe gospodarstwa i była właścicielką całego Zawiszyna. W 1767 roku właścicielem majątku był jej zięć, rosyjski pułkownik Karl Ludwig von Fischer, ożeniony z córką von Luck’a Johanną Louise Elisabeth. Następnie majątek stał się własnością owdowiałej podpułkownikowej Friederike Sophie von Luck, z domu von Bernhardi. Jej spadkobiercami byli major von Luck i bracia Wilhelm Karl, Stanislaus i Johann von Sascher. Owi spadkobiercy 1. maja 1790 roku zlecili kupcowi Michaelowi Fromme sprzedaż majątku. W 1791 roku kupił go, za kwotę 11.366 talarów, Heinrich Raschke. Raschke zbudował dwór, a w 1810 r. zakupił od Preuß’a za 333 talary małą działkę ogrodniczą i połączył ją z majątkiem. Nowo powstały ląd nad Zalewem zw. Trappenwinkel, należał na początku do terytorium elbląskiego. Heinrich Raschke wydzierżawił go na 6 lat (1806 -1812 ), w wielkości 14 mórg, 130 rut magdeburskich za 60 talarów rocznie. Po śmierci Raschke'go, jego synowie Johann Heinrich i Karl Ernst sprzedali w 1826 r. majątek swojej siostrze Marie Susanne, wdowie po rajcy Grube. W roku 1828 wdowa Grube zakupiła na własność, dzierżawiony przez ojca Trappenwinkel. Za 20 mórg i 24 ruty pruskie zapłaciła 600 talarów. Od tego momentu Trappenwinkel stał się częścią majątku.
W 1839 r. Zawiszyn odkupił za 14.000 talarów Heinrich Ludwig Grube. Był małżonkiem Mathilde Jeanette Dubois, a w drugim związku (od 1845 r.) Sophie Auguste Kachler. W 1884 r., jego syn Heinrich Theodor stał się właścicielem majątku za kwotę 166.000 marek. Wdowa po nim sprzedała Zawiszyn w 1904 r. ziemianinowi Gertzen.
21. września 1901 r. na wzniesieniu, na zachód od Zawiszyna przebywał cesarz Wilhelm II z małżonką, księciem Joachimem i księżniczką Viktorią Luise, gdzie obserwowali prace archeologiczne prowadzone przez Roberta Dorr’a przy odsłanianiu pola cmentarnego z okresu wczesnej epoki żelaza 2*. Na pamiątkę tego wydarzenia postawiono kamień, który w czasie prac przy budowie szosy z Rubna do Próchnika został usunięty.

Majątek Zawiszyn liczył w 1925 roku 209 ha i 74 mieszkańców.

Zawiszyn zamieszkały był do połowy lat 50-tych XX wieku, później podzielił los Jagodna Małego i Wielkiego, kiedy na okolicznym terenie utworzono poligon wojskowy. Dziś zostały tutaj resztki zabudowań, zdziczałe sady i ugory. Okolice dawnego Zawiszyna stanowią ostoję zwierzyny i miejsce gniazdowania rzadkich ptaków, m. in. derkaczy.

źródło : historia-wyzynaelblaska.pl/zaginione-z-lasu-ceglanego.h...
źródło : www.elbing-land-familienforschung.de/seite221.html