Arnhem (gemeente)

 gemeente, tweede bestuurslaag, alleen de omtrekgrens tekenen

 Een foto toevoegen

Arnhem is de Hoofdstad van gelderland.

GESCHIEDENIS

De stad kreeg in 1233 stadsrechten van Graaf Otto van Gelre, de graaf van Zutphen. De exacte tekst hiervan bevindt zich in het Duivelshuis dat nu deel uitmaakt van het gemeentehuis.

Arnhem is niet gebouwd op de oevers van de Rijn, maar op het hogergelegen gedeelte bij de Jansbeek. Arnhem ontstond op de plek waar de weg tussen Nijmegen en Utrecht/Zutphen zich splitste. Zeven sprengbeken voorzagen de stad van water, en pas toen de loop van de Rijn rond 1500 door de Arnhemmers verlegd werd kwam Arnhem aan de rivier te liggen. De stad groeide en had in de 15e eeuw zo'n 4000 inwoners; er kwamen een muur en torens om de stad te verdedigen.

In het jaar 1820 telde Arnhem nog 9000 inwoners; in 1859 was dit aantal gegroeid tot bijna 24.000. Vooral in de tweede helft van de 19e eeuw, toen er goede spoorwegverbindingen kwamen, werd het gebied rond Arnhem en Nijmegen erg populair onder de gegoede Hollandse burgerij en gepensioneerden die terugkeerden uit Nederlands-Indie. Deze mensen verhuisden vanuit het westen van het land naar het oosten, en maakten van Arnhem een stad met elitaire uitstraling. Arnhem werd in deze tijd ook wel het 'Haagje van het Oosten' genoemd. Uit deze tijd stamt bijvoorbeeld het concertgebouw Musis Sacrum. Toen de groei wat stagneerde werden er parken aangelegd om toeristen te trekken. Arnhem heeft nog steeds mooie parken: Sonsbeek in het centrum, Zijpendaal en Klarenbeek in het noorden, Angerenstein in het oosten en Mariëndaal in het westen. Samen met het vele andere groen heeft dat Arnhem de bijnaam Parkstad opgeleverd.

De stad is in de Tweede Wereldoorlog grotendeels verwoest. De Slag om Arnhem (september 1944) is de tragische geschiedenis van Poolse en Britse parachutisten die achter de Duitse linies werden gedropt om de Rijnbrug intact in handen te krijgen; hiervandaan komt de uitdrukking 'een brug te ver' die ook wel in het Duits vertaald wordt gebruikt. De Britse luitenant-kolonel John Frost wist de brug te veroveren, maar de versterking van Britse luchtlandingstroepen liep vast bij het Elisabethsgasthuis en het Amerikaanse leger hield halt in Elst, en de Slag om Arnhem werd verloren. De Duitsers waren doodsbang voor een herhaling, en op 24 september werden de 95 duizend inwoners van Arnhem gedwongen hun stad te verlaten. Op de hoek van de Apeldoornseweg en de Jansbuitensingel, tegenover bioscoop Rembrandt is hiervoor een kleine gedenkplaat aangebracht. De bezetters hebben vervolgens systematisch huizen leeggeroofd en de meubels naar verwoeste steden in Duitsland gestuurd. Toen de Arnhemmers na de oorlog terugkeerden, bleek de stad vernield en geplunderd te zijn. Veel gebouwen in het historisch stadscentrum, waaronder de Eusebiuskerk, lagen in puin. De slag om Arnhem wordt elk jaar uitgebreid herdacht bij het Airborneplein in de oprit van de brug.

De Rijnbrug is op 16 september 1978 omgedoopt in John Frost brug. Een plaquette en de schildering van de brug in de regimentskleuren van de Airbornedivisie herinneren aan de strijd.

Arnhem heeft na de oorlog met veel energie de stad opnieuw opgebouwd, en is nu een levend centrum van activiteit. Nieuwe wijken zoals Presikhaaf en Malburgen werden uit de grond gestampt. Aangezien deze woning met beperkte middelen in korte tijd zijn gebouwd, zijn deze wijken aan een opknapbeurt toe. De stad breidt nog steeds uit op de zuidoever van de Rijn, momenteel wordt onder meer gewerkt aan realisatie van 6.500 woningen in de nieuwbouwwijk Schuytgraaf, onderverdeeld in 25 buurten met een geheel eigen karakter, tussen het dorp Driel en de spoorlijn naar Elst en naar Nijmegen. Daarnaast vinden volop bouwwerkzaamheden plaats.

Arnhem heeft als enige stad in Nederland een trolleybus-systeem in het openbaar vervoer.