Νεκροταφείο των Βογόμιλων

Greece / Thessaloniki / Khalkidyn /
 νεκροταφείο, ιστορικό, αρχαιολογικός χώρος, μεσαιωνικό

Δίπλα στη μικρή πέτρινη εκκλησία που κάποιοι ονομάζουν Ζωοδόχου πηγής και κάποιοι Πέτρου και Παύλου. Μάλιστα λέγεται ότι προϋπήρχε εκεί μια ακόμα παλαιότερη εκκλησία της Αγίας Ελεούσας, στα θεμέλια της οποίας χτίστηκε ο μετέπειτα ναός ο οποίος χρονολογείται από τη μεταβυζαντινή περίοδο. Δίπλα της υπάρχει ένας μιναρές, απομεινάρι που μαρτυρά το πέρασμα των Οθωμανών από την περιοχή και στον περίβολο της εκκλησίας, ένα νεκροταφείο μοναδικό στην Ελλάδα. Οι κέλτικοι πέτρινοι σταυροί που σηματοδοτούν τους τάφους είναι διάσπαρτοι στο χώρο, κάποιοι από αυτούς μισοθαμμένοι στο έδαφος και κάποιοι κατεστραμμένοι.
Το νεκροταφείο αυτό ανήκει στους Βογόμιλους, μία αίρεση που ήκμασε στο Βυζάντιο από τον 9ο μέχρι τον 12ο αιώνα.
Οι Βογόμιλοι (Богомили) εμφανίστηκαν στη Βουλγαρία γύρω στο 950 μ.Χ. και πέρα από την επικράτεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και τα Βαλκάνια το βογομιλικό κίνημα επεκτάθηκε μέχρι την Ιταλία, τη Ρηνανία (Γερμανία) και τη Γαλλία. Οι Βογόμιλοι ήταν μια νέομανιχαϊστική-γνωστικιστική αίρεση, η οποία εμφανίστηκε στα Βαλκάνια τον 10 αι. μ.Χ. (αντίστοιχες ομάδες ήταν οι Παυλικιανοί, οι Καθαροί κ.α.) για να επεκταθεί ως τη Γαλλία με παρόμοια διδαχή και δόγματα. Το εντυπωσιακό είναι ότι το κίνημα των Βογόμιλων είχε καταφέρει να συσπειρώσει τον αγροτικό πληθυσμό της ευρύτερης περιοχής των Βαλκανίων, κρατώντας μια εχθρική στάση απέναντι στην εκάστοτε εξουσία. Αμφισβήτησε έντονα την κεντρική βυζαντινή αρχή, αλλά και τους τοπικούς φεουδάρχες και βέβαια την επίσημη εκκλησιαστική ιεραρχία, σε βαθμό που οι Βογόμιλοι να χαρακτηριστούν ως οι «αντιεξουσιαστές του Βυζαντίου». Η απάντηση ήταν λυσσαλέα, τα μέλη της θρησκευτικής αίρεσης διαχρονικά διώχθηκαν έως ότου να αφομοιωθούν ή να ασπαστούν την μετέπειτα κυρίαρχη θρησκεία του τόπου όπου ζούσαν (για παράδειγμα, στη Βοσνία εξισλαμίστηκαν, στη Βουλγαρία έγιναν Καθολικοί κοκ). Το ίδιο συνέβη και στην Ελλάδα. Βογομιλικά μνημεία όπως αυτό της Χαλκηδόνας υπήρχαν πολλά στην περιοχή της αρχαίας Πέλλας, όμως καταστράφηκαν συστηματικά από το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Το 2001 συνεργεία του δήμου ισοπέδωσαν βογομιλικό νεκροταφείο, με τη δικαιολογία ότι στον συγκεκριμένο χώρο επρόκειτο να χτιστεί εκκλησία.
Δεν συνέβη το ίδιο με το νεκροταφείο της Χαλκηδόνας, το οποίο είχε χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο ήδη από το 1988. Στη σχετική απόφαση ωστόσο αναφερόταν ότι στον χώρο υπήρχαν 53 λίθινοι σταυροί, από τους οποίους περίπου 20 έχουν σήμερα απομείνει να υπενθυμίζουν ότι αυτό είναι το τελευταίο γκόθικ απομεινάρι. Στον ίδιο χώρο, από την άλλη πλευρά της εκκλησίας, υπάρχει κατεστραμμένη η βάση ενός μιναρέ, δείγμα κι αυτή μιας αλλόκοτης ιστορικής αλληλουχίας πίστης. Και στην υπόλοιπη έκταση του περιφραγμένου χώρου, φαίνεται ότι πρόσφατα κατασκευάστηκαν θέσεις νεκροταφείου, το οποίο όμως έμεινε στη μέση. Στη διάρκεια των αιώνων υπέστησαν διωγμούς και διώξεις από τα κράτη που εκείνη την περίοδο ταυτιζόταν με τις απόψεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Οι Βογόμιλοι θεωρούνται επίσης και «προπάτορες» των Καθαρών.

Για την εποχή εκείνη αποτελούσαν ένα καθαρά αναρχικό κίνημα, καθώς σύμφωνα και με τα λεγόμενα του Κοσμά του Ιερέα, ο οποίος έγραψε στο περιβόητο Κατά Βογομίλων: «Καταγγέλλουν τους πλουσίους, απεχθάνονται τον Αυτοκράτορα, γελοιοποιούν τους ανωτέρους, καταδικάζουν τους ευγενείς κι απαγορεύουν σ’ όλους τους δούλους να υπακούουν στους Κυρίους τους».

Οι Βογόμιλοι λοιπόν κήρυτταν τον αντιφεουδαρχισμό, την ανυπακοή στις αρχές και την κοινωνική αναρχία.Πράγματα δηλαδή αδιανόητα για την εποχή! Δεν ήταν δηλαδή μόνο μια θρησκευτική αίρεση,άλλα και ένα είδος αντί-εξουσιαστών του Μεσαίωνα!
Μετά τον 15ο αιώνα και την εμφάνιση των Οθωμανών, οι Βογόμιλοι σιγά σιγά οδηγήθηκαν στην αφάνεια. Ίχνη από τις παραδόσεις και τα έθιμά τους εντοπίζουμε σήμερα στην Βοσνιακή Εκκλησία και στην Προτεσταντική μεταρρύθμιση.

φωτογραφίες: www.flickr.com/photos/eoellas/sets/72157655800850093
www.thessalonikiartsandculture.gr/thessaloniki/afieroma...
Κοντινές πόλεις:
Συντεταγμένες:   40°44'8"N   22°37'4"E
Το άρθρο αυτό τροποποιήθηκε τελευταία 8 έτη πριν