ЕЛЕМ - ХЕЦ Шпиље

 хец / хидроелектрана / хидро електрична централа  Додај категорија

Најголемата акумулациона хидроелектрана на сливното подрачје на р. Црн Дрим е ХЕ Шпилје во близината на Дебар. Со пуштањето во работа во 1969 година, оваа хидроелектрана е значаен извор на електрична енергија во македонскиот електроенергетски систем.

ХЕ Шпилје има акумулација со волумен 520 милиони м3, од кои корисниот волумен е 223 милиони м3. Хидроцентралата се наоѓа на самиот состав на реките Црн Дрим и Радика, па затоа режимот на дотекувањата во акумулацијата зависи од режимот на двете реки. Дотекувањето од страна на Црн Дрим во тек на годината е доста рамномерно поради постоењето на две возводни акумулации, Охридско Езеро и акумулацијата Глобочица. Протекувањата во Радика се мошне променливи, што се должи на природните фактори во сливот.

Историјат

1953 - 1962 Во овој период, со прекини се работени идејните проекти со инвестиционата програма
1963 Започната е изработка на Главниот проект
1964 Започнуваат подготвителните работи за почеток на градба
1966 Свртување на р. Црн Дрим
1969 Во месец јуни започнува полнењето на акумулацијата, а истата година во октомври да започне со работа ХЕ Шпилје
1990-2000 Во овој период продолжуваат процесите на сé подобро и поекономично искористување на целиот хидроенергетски систем. Започнува и процесот на ревитализација на објектите за да се добие зголемено производство на електрична енергија и зголемена моќност на генераторите. Во мај 1998 година е склучен Договор за Заем со Меѓународната банка за обнова и развој (IBRD) - Светската банка (СБ). Средствата од овој заем во износ од 61,5 милиони германски марки беа наменски доделени на ЈП ЕСМ за реализација на Проектот под наслов "Проект за подобрување на електроенергетскиот систем во Република Македонија".
2001-2005 Успешно е реализирана ревитализација на шесте големи хидроцентрали во Република Македонија, еден извонредно значаен и комплексен проект.
Генерално, четирите основни придобивки од ревитализацијата на постојните хидроелектрани во Република Македонија се:

1. Зголемување на инсталираната снага во хидро - производството со што се постигнува подобрување на примарната и секундарната регулација во системот.
2. Зголемување на хидро - производството на електрична енергија.
3. Намалување на оперативните трошоци на работењето на хидро - електраните.
4. Намалување на можноста за испади на хидро - агрегатите, електраните и воопшто намалувањето на непланираните испади во ЕЕС.

Вкупните годишни дотекувања на профилот Шпилје изнесуваат 1700 милиони м3, додека просечниот проток е 53,76 м3/с.
Површината на сливот до браната изнесува вкупно 4198 км2.

Доводен систем

Доводниот тунел под притисок, со должина од 321,65 м, е поставен на десниот бок. Прагот на зафатниот објект е поставен на кота 546,00 м.н.в. Зафатниот објект е опремен со решетка и механизам за чистење на истата. Доводниот тунел се разгранува во три дела, а дијаметарот на секоја гранка изнесува 2,20 м.

Брана и акумулација

ХЕ Шпилје има камено насипна брана со висина од 100 м, при што се формира акумулација со вкупен волумен од 520 милиони м3, од кои корисниот волумен изнесува 223 милиони м3. Нормалното проектирано ниво на акумулацијата е 580 м.н.в., а минималното е 575 м.н.в., меѓутоа за да се намалат преливите во тек на експлоатацијата, нивото во акумулацијата е спуштено и до кота 560,00 м.н.в.

Хидроелектрана

Хидроелектраната Шпилје е проектирана и изведена со инсталирана снага од 66 MW и годишно производство од 384 GWh. Со ревитализацијата на основната опрема на хидроелектраната, изведена од 1997 до 1999 година, инсталираната снага на ХЕ Шпилје е зголемена на 84 MW.
Машинската зграда се наоѓа околу 70 м од низводната ножица на браната. Во зградата се сместени 3 агрегати опремени со Францис турбини со вертикална оска, поставени на кота 485,75 м.н.в., како и со трофазни синхрони генератори. Трите трансформатори се сместени надвор од машинската зграда.

Просторот меѓу ножицата на браната и машинската зграда искористен е за сместување на разводната постројка 110 kV.