Dom Wedla (Warszawa)

 Bauhaus (architecture) (en), modernizm, Functionalism (architecture) (en), budynek mieszkalny wielorodzinny, zabytkowy budynek, International style architecture (en), 1930s construction (en)

Dom Wedla (rzadko nazywany kamienicą Jana Wedla) – modernistyczna kamienica położona na Mokotowie, przy ulicy Puławskiej 28, na rogu ulicy Madalińskiego. Budynek jest często przedstawiany jako szczytowy przykład warszawskiego funkcjonalizmu, a jego bryła przypomina statek dryfujący w przestrzeni miejskiej.

Kamienica w stylu modernistycznym powstała w latach 1935-1936 według projektu Juliusza Żórawskiego dla Jana Wedla, powstała jako kamienica o wysokim standardzie, w nawiązaniu do pięciu zasad architektury nowoczesnej sformułowanych przez Le Corbusiera, jakimi były:

Wolny plan oparty na siatce słupów stalowych ze zredukowaną kubaturą parteru i prześwitami likwidującymi uciążliwe podwórko-studnię i rozluźniającymi kwartał zabudowy miejskiej,
Uwolniony parter, Taras rekreacyjny na płaskim dachu, osłonięty betonową kratownicą, kiedyś trzymającą neon Wedla,
Pasmowe okna horyzontalne, Liczne elementy dekoracyjne, np. płaskorzeźby.
Jest to jeden z pierwszy w Warszawie budynków o konstrukcji półszkieletowej: stalowy szkielet budynku, całkowicie spawany, oparty jest na fundamencie betonowym, z amortyzatorami w postaci blach ołowianych i azbestu pod każdym słupem; konstrukcja budynku jest dodatkowo usztywniona przez klatki schodowe i mury ogniowe. Bryła budynku uzyskała nietypową kompozycję: płaszczyzny ścian zawinięto wokół narożnika, fragmenty ścian zaprojektowano tak, by nakładały się na siebie, przybliżając i oddalając. Słupy konstrukcyjne skoordynowano z oknami i loggiami na fasadzie, przez co powstała spójna i proporcjonalna kompozycja. Zastosowanie nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjnych pozwoliło budować cienkie ściany, wykończone kosztownymi materiałami, z dopracowanymi detalami. Zewnętrzne ściany budynku pokryto klinkierowymi kafelkami oraz udającym kamienne płyty szlachetnym tynkiem z mielonym marmurem Biała Marianna. Na podwórku zaprojektowano kwietniki i sadzawkę. Niezabudowany parter miał też pełnić funkcję praktyczną na wypadek wojny, gdyż umożliwiałby przewiew w przypadku zastosowania broni chemicznej.

Budynek uzyskał bogaty wystrój artystyczny: w jednym z podwórzy umieszczono rzeźbę Sielanka a nad wejściem do sklepu plakietę Tygrys – oba dzieła autorstwa Stanisława Komaszewskiego, natomiast w holu głównej klatki schodowej znajduje przedstawiające zbójników malowidło Taniec góralski autorstwa Zofii Stryjeńskiej[3]. Brama wejściowa na posesję została wykonana przez ślusarnię Szmalenberga z ulicy Skierniewickiej. Charakterystyczny był też umieszczony w przyziemiu sklep zakładów Wedla, który choć dziś nie istnieje, to jego marmurowe wnętrza zachowały się bez zmian.

W budynku umieszczono mieszkania o średnim standardzie, zarówno pod względem metrażu, jak i wykończenia wnętrz. Metraż i rozkład funkcjonalny nawiązują do rozwiązań "taniego budownictwa" Barbary i Stanisława Brukalskich. Mieszkania w części frontowej od strony Madalińskiego mają 3 duże pokoje i 85 m2, mieszkania w skrzydle od strony Puławskiej mają 5 pokojów i 95-97 m2, natomiast mieszkania w oficynach w podwórzu mają 4 pokoje i 80 m2. Takie rozwiązania były możliwe dzięki ograniczaniu powierzchni poszczególnych pomieszczeń.

Podczas okupacji kamienica została zajęta przez niemieckich oficerów oraz agentów gestapo, dlatego też budynki stały się ważnym celem już na początku powstania warszawskiego. Budynek jednak bezskutecznie próbowali zdobyć żołnierzy z kompanii O3 batalionu "Olza" pułku "Baszta". Kamienica została jedynie nieznacznie uszkodzona, jednak w latach 70. XX wieku zabudowano prześwit w parterze. Długo przetrwały ślady po pociskach. W latach 2008-2009 budynek przeszedł gruntowny remont według projektu Leszka Tischnera.