Cmentarz Bernardyński (Farny) (Grodno)

 cmentarz, katolicyzm, tereny zielone

Najstarszym katolickim cmentarzem grodzieńskim jest cmentarz farny, nazywany też przez mieszkańców Grodna - cmentarzem bernardyńskim. Jest to, zdaniem historyków, ważny pomnik przeszłości Grodna i cenny zabytek kultury na wschodnich terenach dawnej Rzeczypospolitej. Założony w 1792 roku stał się od XIX wieku głównym cmentarzem grodzieńskim. W pierwszej połowie XIX wieku wzniesiono na cmentarzu murowaną kaplicę, podjęto też prace przy wytyczaniu alejek i stawianiu muru otaczającego nekropolię. Pomimo wielkich zniszczeń, dokonanych na cmentarzu w okresie II wojny światowej i w latach powojennych, zachowała się część zabytkowych nagrobków, do których należą m. in. tynkowane obeliski z cegły, kolumny kamienne, nazywane przez badaczy sztuki nagrobnej "kapliczkami słupowymi", nagrobki z symbolicznymi urnami, nagrobki ozdobne z epitafiami, nagrobki żeliwne, a także żeliwne kraty i ogrodzenia. Cmentarz farny kryje prochy wielu zasłużonych dla Grodna osób. Spoczywają tu m.in.: przyjaciel Antoniego Tyzenhauza, architekt Józef Sacco, rzeźbiarz Bolesław Szyszkiewicz, Eliza Orzeszkowa i jej mąż Stanisław Nahorski, a także znani grodzieńscy lekarze, którzy wnieśli również wielki wkład w życie społeczne i kulturalne Grodna. Na farnym cmentarzu pochowani zostali uczestnicy powstania 1863 roku, przedwojenni prezydenci Grodna (Edward Listowski, Kazimierz Rogalewicz), a także przedstawiciele zasłużonych rodzin grodzieńskich (Wróblewskich, Kościałkowskich, Zyndram-Kościałkowskich, Giedrojciów, Buszów, Eysymontów, Hlebowiczów). Są też groby wybitnych kapłanów: o. Józefa Melchiora Fordona, franciszkanina, objętego procesem beatyfikacyjnym, ks. Franciszka Hrynkiewicza, organizatora polskiego szkolnictwa w Grodnie, ks. Michała Aronowicza, wieloletniego więźnia obozów sowieckich, ks. Michała Woronieckiego, ojca duchownego grodzieńskiego seminarium, więźnia obozu w Kazachstanie. Cmentarz kryje prochy sióstr zakonnych - brygidek, dominikanek i nazaretanek. Spoczywa tu Matka Pawła Gażycz, pierwsza przełożona powstałego w 1908 roku w Grodnie Zgromadzenia Sióstr Najświętszej Rodziny, ceniona za ofiarną działalność na rzecz rozwoju polskiego szkolnictwa w Grodnie. Spoczywa tu również 13-letni obrońca Grodna - Tadeusz Jasiński, poległy 20 września 1939 roku.

Nekropolia bernardyńska uległa poważnej dewastacji w wyniku, wydanego przez sowieckie władze i obowiązującego do połowy lat 70. XX wieku, zakazu grzebania na tym cmentarzu zmarłych. Zniszczonych zostało wiele zabytkowych nagrobków i krzyży, dwukrotnie zdewastowano pomnik na grobie Elizy Orzeszkowej. Ponowne udostępnienie cmentarza duchowieństwu i katolickiej społeczności Grodna umożliwiło podjęcie działań, których celem stało się uratowanie przynajmniej części zabytkowej nekropolii. W kaplicy cmentarnej, wyremontowanej dzięki pomocy finansowej białostockiego oddziału Towarzystwa Przyjaciół Grodna i Wilna, odprawiane są obecnie nabożeństwa nie tylko z okazji pogrzebów, ale również z okazji ważnych rocznic narodowych. Działania na rzecz odnowienia i zabezpieczenia zachowanych zabytkowych grobów wspierają polskie instytucje, stowarzyszenia i osoby prywatne, nie tylko z Grodna, ale także z wielu miast Polski.

www.spotkania-na-wschodzie.pl/teksty/27/all/zabytki/36/...