آرامگاه مشتاق علي شاه (کرمان)

 مکان دیدنی  اضافه کردن رده

مشتاق عليشاه، (وفات: ۱۲۰۶ هـ . ق): نامش ميرزا محمد تربتي و به مشتاق عليشاه ملقب بود. او از چهره هاي سرشناس عرفان و شعر ادب و هنر به شمار مي رود . مشتاق سيم چهارمی را به سه تار افزود. و سيم چهارم سه تار از يادگارهاي اوست. مشتاق در سال ‪ ۱۲۰۶‬هجری قمری به جرم آن‌که قرآن را با نوای سه‌تار مى‌خواند، سنگسار شد و نعش او را در کنار مقبره ميرزا حسين خان دفن كردند كه اینک این مزار در ميدان مشتاقيه کرمان، معروف به گنبد مشتاقیه زيارتگاه اهل عرفان است

مشتاقیه

از ميدان مشتاقيه كـــــرمان (میدان مرکزی شهر در زمان قاجار و یکی از میادین قدیمی امروز کرمان) واردخيابان 17 شهريور كه مي شوي روبروي بازار سبزي فروش هاي كــــــرمان كه هياهويش حواس براي آدم نمي گذارد بنايي قرار گرفته كه به نوعي شناسنامه ي اين ميدان بزرگ شهر محسوب مي شود. مقبره مشتاقيه كه آن را«سه گنبد» نيز مي خوانند و گويي در اين هياهوي سرسام آور در سكوتي ابدي فرورفته است .

اگر چه اين مكان در ابتدا مزار« ميرزا حسين خان» جد اعلاي سادات معروف به ميرحسيني بوده است اما شهرت آن بيشتر به خاطر دفن مشتاق عليشاه از صوفيان نامي قرن سيزدهم هجري قمري است كه در سال 1206 ه.ق به دليل عقايدش او را سنگسار نمودند . اين مقبره در شرق مسجد جامع كرمان واقع شده است كه سه گنبد آن بر فراز قبر مشتاق عليشاه ، شيخ اسماعيل و كوثر عليشاه بنا شده اند . دوگنبد اين بنا داراي كاشي كاري و يكي از گنبدها نيز آجري است كه از همان زمان قاجاريه كه آن را ساختند به همين شكل بوده است . مقبره مشتاق عليشاه در قسمت شمالي بنا واقع شده است كه تزئينات داخلي آن بسيار جالب توجه است و رو به حياطي ساخته شده كه حوض زيبا و درختان پرشمار آن گويي براي آرامش آنها كه در اين مكان دفن شده اند در برابر آن همه هياهوي پر سر و صدا ترين منطقه شهر كرمان به يادگار مانده اند.

در زير اين گنبد منبري نيز باقي مانده كه در نوع خود بسيار جالب توجه و نفيس است. كاشي كاري هاي سقف دو گنبد مشتاقيه گويا در قرن اخير ساخته شده اند اما كاشي كاري و تزئينات داخلي آن كه از آثار ارزنده هنري نيز محسوب مي شوند مربوط به همان دوره قاجاريه است .

مشتاق در مرحله اي از زندگي عاشق مي شود و به دنبال عشق خود به شيراز مي رود اما آنجا با معصوم علي شاه دكني از نوادگان شاه نعمت اله ولي آشنا مي شود كه پس از مدتي او لقب مشتاق علي شاه را دريافت مي كند و بدين ترتيب مسير زندگي او دگرگون مي گردد . پس از مدتي وي از سوي معصوم علي شاه براي ترويج طريقت عازم كرمان مي شود و با گذشت زمان صاحب مريدان فراواني مي شو د . دكتر ابراهيم باستاني پاريزي در كتاب «آسياب هفت سنگ» خود مي نويسد :«يك غلط مشهور وجود دارد و آن اين است كه تصوف موجب گمراهي و سوق خواننده به ترك دنيا و اعراض از جهان مادي و توجه به كاهلي و سست گيري خواهد شد».

او در مورد مشتاق مي نويسد :«مخالفان وي در شهر كه بازار مشتاق علي شاه را گرم ديدند در فكر نابودي او افتادند و نقطه ضعفي كه از او در دست داشتند نواختن ساز بود . روايت است كه ظهر 21 رمضان 1206 هجري قمري ، مشتاق عليشاه وارد مسجد جامع كــرمان مي شود تا فريضه ي خود را به جا آورد . پسر ملا عبداله ، يكي از روحانيان شهر به دروغ در ميان جمعيت فرياد برمي آورد كه ملا حكم سنگسار مشتاق را صادر كرده و مردم به سوي او حمله ور مي شوند و او را به بيرون از مسجد برده و در محلي به نام «تل خر فروشان» به همــــــراه مريدش درويش جعفر سنگسار مي كنند. » و بدين ترتيب زندگي او به پايان مي رسد.

مي گويند كه مشتاق عليشاه قرآن را با نواي سه تار مي خوانده است و جلال آل احمد در سفرنامه اش پس از حضور در مقبره مشتاقيه نوشته است :«اگر سيم چهارم سه تار را سيم "مشتاق" مي گويند به ابتكار اين باباست كه اينجا خفته.»

مقبره مشتاقعلیشاه در کرمان

به هر حال ظاهرا بعد از سالها مهجوري اين بناي تاريخي و مشهور در كرمان و بي توجهي به آن ، سازمان ميراث فرهنگي ،‌صنايع دستي و گردشگري استان كرمان تصميم به مرمت اين بنا كه زير نظر اداره كل اوقاف و امور خيريه اين استان اداره مي شود گرفته است .

مسئول حفظ و احياي بناهاي تاريخي كرمان در اين باره مي گويد :«ساخت اين بنا و گنبد اصلي آن به اواخر دوره صوفيه و اوايل دوره ي قاجاريه باز مي گردد و در دوره هاي بسياري نيز مورد تعمير و مرمت قرار گرفته است . كاشي كاري هاي گنبدها ، كاشي كاري اصلي نمي باشد و حدود 27 سال پيش انجام گرفته است و از زير اين بنا دو رشته قنات عبور كرده است كه در دوره هاي مختلف موجب نشست زمين و آسيب رساندن به ساختمان آن شده است ».

اين پروژه شامل مرمت و بازسازي كل مقرنس هاي شمالي و جنوبي ،‌استــحكام و پيوند سر در ضلع شمالي و ضلع جنوبي و ورودي اصلي بنا ، مرمت تزئينات گچي و كاشي كاري گنبد ،‌انجام امور تزئيناتي و همچنين پر كردن قنات هاي موجود براي جلوگيري از نشست دوباره مي باشد . پس از انجام اين پروژه بناي مشتاقيه تقريبا تا پنج سال ديگر احتياج به تعميرات كلي ندارد و تنها مي بايست سالانه رسيدگي جزيي به آن انجام گيرد».

به هر حال نام مشتاق و بناي تاريخي آن جزيي از تاريخ كهن شهر كرمان است كه به يادگار براي ما به جا مانده است ، ميراثي كم رنگ و دردناك كه بايد چون هويت خود از آن مراقبت كنيم .

کاشی کاری و کادر بندی مقرنس و انواع گنبد نیز از دیگر ویژگی‌های حائز اهمیت بنایی است که متاسفانه به دلیل عدم توجه مسئولان میراث فرهنگی در اکثر گنبد‌ها و دیوارهای جانبی دچار ترک‌های نگران کننده‌ای شده است.

همچنین بنا به دلایل نامعلوم دوربین‌های مداربسته‌ای که به نوعی در حراست از این مکان تاریخی مثمر ثمر واقع می‌شد، از کار افتاده و از این مکان خارج شده است.

بر اساس لزوم حفظ و نگهداری از مواریث فرهنگی کشور، به نظر می‌رسد مسئولان مربوطه باید هر چه سریع‌تر ضمن جلوگیری از افزایش تخریب‌های این بنا تاریخی و سیاحتی، نسبت به مرمت آن نیز اقداماتی که مطابق قانون برعهده ایشان گذاشته شده است، انجام دهند.

تصاویر پیوست این گزارش میزان تخریب این میراث فرهنگی و واضاع نگران کننده‌ای آن را، به طور واضح نشان می‌دهد.