Σούσα

 πόλη, spa town (en)

Η Σουσί (αρμενικά: Շուշի‎) ή Σούσα (αζερικά: Şuşa‎; ρωσικά: Шуша‎), είναι πόλη στην αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, στο Νότιο Καύκασο. Η πόλη ελέγχεται από τη Δημοκρατία του Αρτσάχ από τότε που κατελήφθη το 1992 κατά την διάρκεια του πολέμου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ωστόσο, είναι de jure τμήμα της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν.Βρίσκεται σε υψόμετρο 1.400-1.800 μέτρων στα όρη Καραμπάχ. Επί Σοβιετικής εποχής η Σουσί ήταν μεγάλο τουριστικό θέρετρο.
Σύμφωνα με ορισμένες πηγές, ο ιδρυτής της Σουσί είναι ο Πανάχ Αλί Χαν, ο οποίος ίδρυσε την πόλη του 1752. Από τα μέσα του 18ου αιώνα έως το 1822, η πόλη υπήρξε πρωτεύουσα του Χανάτου του Καραμπάχ. Κατά το πρώτο ήμισυ του 19ου αιώνα (ξεκινώντας από την ένταξη της πόλης στη Ρωσία) η πόλη έγινε πολιτιστικό κέντρο στην περιοχή του Νοτίου Καυκάσου. Η πόλη ανήκε ιστορικά στο Κατζαρικό Ιράν. Με την πάροδο του χρόνου, η Σουσί μετεξελίχθηκε σε μεγάλο αστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Από εκεί κατάγονται πολλοί Αζέροι διανοούμενοι, ποιητές, συγγραφείς και μουσικοί (π.χ. ασίκ, τραγουδιστές μουγκάμ, παίκτες κομπούζ).
Άλλες πηγές αναφέρουν ότι η Σουσί ήταν οικισμός και αρχαίο φρούριο εντός του αρμενικού πριγκιπάτου Βαράντα. Κατά αυτές τις πηγές η πόλη ήταν οικισμός και φρούριο από τον Μεσαίωνα μέχρι τον 18ο αιώνα. Ήταν μία από τις δύο κύριες αρμενικές πόλεις της Υπερκαυκασίας και η έδρα ενός αρμενικού πριγκιπάτου από τον Μεσαίωνα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1750. Επίσης η πόλη έχει τεράστια θρησκευτική και στρατηγική σημασία για τους Αρμενίους, στεγάζοντας τον καθεδρικό ναό Γκαζαντσετσότς, την εκκλησία Κανάτς Ζαμ, δύο άλλες εκκλησίες, ένα μοναστήρι, και εξυπηρετεί (μαζί με την επαρχία Μπερντζόρ στα δυτικά) ως σύνδεσμος με την Αρμενία.
Η ιστορία της πόλης έχει χαρακτηριστεί από την παρουσία ενός μεικτού αρμενοαζερικού πληθυσμού.