Σπηλιές Ματάλων

 τάφος, αρχαία, προϊστορικός, ενδιαφέρον, fenced area (en), show cave (en)

Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της περιοχής είναι οι πολλές σπηλιές που λαξεύτηκαν στον μαλακό λευκό πορώλιθο πριν από χιλιάδες χρόνια και που βρίσκονται στα βορειοδυτικά της παραλίας. Υπάρχουν και αρκετές υποθαλάσσιες. Θεωρείται σίγουρο ότι οι σπηλιές στα Μάταλα ήταν τάφοι της Ρωμαϊκής και της Χριστιανικής Περιόδου. Ωστόσο, πολλές από αυτές έχουν δωμάτια, σκάλες, κρεβάτια ή παράθυρα, γεγονός που υποδηλώνει ότι προϊστορικά λειτούργησαν και ως κατοικίες.
Στα Μάταλα και σε αυτές τις σπηλιές βρήκαν τον παράδεισο τους οι χίπις τις δεκαετίες του ’60 και του ’70, όταν μαζεύονταν κατά χιλιάδες για να εκφραστούν ελεύθερα, να χαρούν τον έρωτα και να δημιουργήσουν. Σήμα κατατεθέν των χίπις ήταν τα δύο δάκτυλα της νίκης, συνοδευόμενα με τη φράση «Peace Man». Τότε τριγύρω δεν υπήρχε απολύτως τίποτα, παρά ένα μικρό ψαροχώρι των κατοίκων των Πιτσιδίων, και έτσι η αίσθηση ελευθερίας ήταν απεριόριστη. Τα Μάταλα έγιναν τόσο δημοφιλή στους χίπις που προσέλκυσαν διάσημες προσωπικότητες όπως η Joni Mitchell (έχει και τραγούδι για τα Μάταλα, το Carey), ο Bob Dylan, η Janis Joplin, η Joan Baez κι ο Cat Stevens. Ωστόσο, όλα αυτά σταμάτησαν απότομα κατά τη διάρκεια της Χούντας, όταν ο Μητροπολίτης Γορτύνης εκδίωξε τους «επαίσχυντους» χίπις. Τότε τα παιδιά των λουλουδιών σκορπίστηκαν σε άλλες περιοχές της Κρήτης (Πρέβελη, Πλακιάς, Λέντας, Βάι), αλλά οι περισσότεροι έφυγαν στην Ίο, συνεχιζοντας την ελεύθερη ζωή τους. Τα Μάταλα έπαψαν από τότε για καιρό να έχουν κόσμο και η Αρχαιολογία σφράγισε το χώρο με τις σπηλιές και τον κύρηξε προστατευόμενο.Ακόμα και σήμερα, σε πιο απομονωμένες σπηλιές της περιοχής, ζουν κάποιοι τελευταίοι χίπις που δεν θέλησαν να απομακρυνθούν από την περιοχή.

Σήμερα οι σπηλιές είναι επισκέψιμες, αλλά απαγορεύεται η διαμονή σε αυτές.

Κατά μήκος των ακτών υπάρχουν και άλλες σπηλιές, φυσικές, οι οποίες είναι επισκέψιμες με βάρκες.