Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku (Białystok)

 teatr, modernizm, Functionalism (architecture) (en), Streamline Moderne (architecture) (en), zabytkowy budynek, 1933_construction (en), International style architecture (en)

Budowę gmachu na terenie Parku Starego rozpoczęto z inicjatywy Mariana Zyndram – Kościałkowskiego, byłego wojewody białostockiego, późniejszego ministra i premiera w rządzie RP. Projekt sporządził warszawski architekt Jarosław Girin.

Budowę realizowało w latach 1933-1938 przedsiębiorstwo białostockie budowlane „Mur" Józefa Zaczeniuka, pod kierownictwem innego warszawskiego architekta Józefa Seredyńskiego, przy dużym zaangażowaniu prezydenta miasta Seweryna Nowakowskiego. Pierwotnie projekt przewidywał budowę „Domu Ludowego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego" z biblioteką, czytelnią, salą teatralną i pokojami dla organizacji oświatowych. W trakcie budowy zmieniono przeznaczenie budynku wyłącznie na teatr. Konsekwencją budowy były również zmiany w kompozycji zieleni ogrodu. Pierwotną krajobrazową kompozycję przecięła szeroka aleja obsadzona szpalerami topolowymi, prowadząca na prostokątny plac przed elewacją frontową teatru, za sadzawką na osi wejścia głównego. Dekorację wnętrza teatru wykonano przy wydatnej współpracy absolwenta Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, artysty malarza Stanisława Stolarczyka. Salę reprezentacyjną ozdobiło popiersie Wielkiego Marszałka, wykonane w brązie przez Henryka Kunę, profesora rzeźby na wydziale sztuki Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Jak opisywali wnętrze teatru autorzy przewodnika po Białymstoku z 1939 r.: Widownia niezwykle praktycznie rozwiązana, akustyka doskonała. Miejsca w fotelach są bardzo wygodne, ponieważ z każdego widzi się i słyszy wszystko, co dzieje się na scenie. W czasie działań wojennych, wskutek wybuchu pocisku zostały zniszczone pomieszczenia garderoby oraz maszyneria wraz z obrotową sceną sprowadzoną przed wojną ze Szwecji. Budynek został po niezbędnych pracach ponownie oddany do użytku w roku 1948 r. W latach 1987-1989 rozbudowano gmach, zniekształcając tym samy jego pierwotną koncepcję architektoniczną, zaś w ostatnich latach wykonano termomodernizację elewacji, podczas której w prostokątnych wnękach fasady zostały odkryte przedwojenne sgraffita z wizerunkami muz, prawdopodobnie autorstwa znanego białostockiego artysty lalkarza Piotra Sawickiego. Ich konserwację oraz wypełnienie pustych płycin nowymi kompozycjami wykonał konserwator dzieł sztuki Maciej Dąbrowski.
www.modernizm.uwb.edu.pl/obiekty-a-z/item/78-dom-ludowy...