سلیمانیه | شهر, شهر پایتخت ایالت / استان / منطقه

 شهر, شهر پایتخت ایالت / استان / منطقه

شهر سُلِیمانیّه (به کردی: Slêmanî سلێمانی، به عربی: السّلیمانیة) مرکز استان سلیمانیه عراق است. این شهر در شمال شرقی عراق، نزدیک به مرز ایران و در منطقه خودگردان کردستان قرار گرفته‌است.

جمعیت آن ۱٬۷۰۰٬۰۰۰ نفر و زبان مردم آن کردی است. سلیمانیه کانون فرهنگی زبان سورانی (از زبان‌های کردی) در عراق به‌شمار می‌رود و از کانون‌های مهم اقتصادی در کردستان عراق است. این شهر و به‌طور کل استان سلیمانیه پیوندهای استوار اقتصادی با ایران دارد.

محتویات [نهفتن]
۱ جغرافیا
۲ تاریخچه
۳ اماکن گردشی
۴ نگارخانه
جغرافیا[ویرایش]
شهر سلیمانیه در شهرستانی به‌نام سلیمانیه واقع شده‌است. بخش‌های این شهرستان عبارت‌اند از بازیان، سرچنار، قره‌داغ و تانجه‌رود. این شهرستان دارای ۳۲۵ روستاست. رودخانه‌های قلیاسان، تانجه‌رود و سرچنار از این شهرستان می‌گذرند.[۱]

سلیمانیه از سوی شمال باختری با کوه‌های ازمر (۱۷۰۲ متر) و گویژه (۱۵۲۴ متر) محصور می‌شود و رشته‌کوه گله‌زرده نیز در پیرامون آن قرار دارد. در جنوب سلیمانیه کوه برانان (۱۳۷۳ متر) و در خاور این شهر دشت سلیمانیه قرار دارد. این دشت ۴۵ کیلومتر درازا و ۱۵ کیلومتر پهنا دارد. شهر سلیمانیه در بلندای ۸۵۳ متری از سطح دریا واقع شده و آب و هوای آن مدیترانه‌ای است که زمستان‌های سرد و بارانی و تابستان‌های گرم و خشک دارد. رودخانهٔ تانجه‌رود از جنوب آن می‌گذرد.[۱]

شش محلهٔ اصلی قدیمی آن عبارتند از: کانی آسکان، گویژه، مَلکَندی، سرشقام، چهارباغ و دَرگَزین.[۲]

تاریخچه[ویرایش]
درهٔ شهر زور (شاره‌زوور) که شهر سلیمانیه بعدها در آن بنیاد شد در زمان صفوی در دست صفویان بود. آنان ادارهٔ محلیِ این دره را به خاندان اردلان که در سنندج مستقر بودند سپردند.[۳]

قلعهٔ سلیمانیه را در سال ۱۷۸۶ ابراهیم پاشا بابان، فرمانروای شهر زور، بنیاد نهاد. وی این شهر را به نام پدر خود، سلیمان پاشا، "سلیمانیه" نامید و گروهی از قبیله‌های کردِ بابان را به آن دژ تازه کوچاند. این دژ به همراه همهٔ روستاهای پیرامونش بنا به پیمان ۱۱۵۹ هـ.ق. میان نادرشاه افشار و دولت عثمانی به ایران تعلق گرفت.

در ۱۴ بهمن ۱۲۲۴ خورشیدی، محمدشاه قاجار، با پافشاری انگلستان و روسیه، از حاکمیت ایران بر سلیمانیه (در عراق امروز) چشم پوشید و آن را به دولت عثمانی واگذار کرد. این سرزمین، تا آن هنگام، گوشه‌ای از گسترهٔ بی‌چون‌وچرای ایران به‌شمار می‌رفت. این سرزمین‌ها در پایان جنگ جهانی نخست، به دست انگلستان و فرانسه افتاد.[۴]

پیش از بنیاد شهر سلیمانیه، شهر اصلی منطقه قلعه چوالان بود که حدود ۶۰ کیلومتر با شهر سلیمانیه فاصله دارد. قلعه چوالان، به‌دلیل نزدیکی به مرز ایران و درگیری نظامی متداوم میان عثمانی و ایران، محل ناامنی بود و علت تغییر مکان بابان‌ها نیز همین بود.[۵] در آغازِ اهمیت گرفتن سلیمانیه از قلعه چوالان به‌عنوان پایتخت بهاری استفاده می‌شد. بنیاد شهر سلیمانیه در منطقه باعث گسترش زبان کردی سورانی و افول زبان گورانی در منطقه شد.[۶]

شهر سلیمانیه مرکز ولایت بابان به‌شمار می‌آمد و فرمانروایی آن شهر و شهر زور پس از ابراهیم پاشا به برادر وی عبدالرحمن واگذار شد.

پس از فروپاشی دولت عثمانی، سلیمانیه نیز در زمان جنگ جهانی یکم در کشور تازه‌تأسیس عراق قرار گرفت.[۷]

به‌دلیل دوری قلعه چوالان از دیگر شهرهای کردستان و نیز شاهراه بودن سلیمانیه، جمعیت سلیمانیه روزبه‌روز بیشتر می‌شد به‌طوری‌که از سال ۱۹۷۰م به‌بعد، به‌عنوان دومین شهر مهم کردستان عراق، پس از اربیل، شناخته شد.

در دوران معاصر، این شهر در سال ۱۹۹۰ میلادی به دست بری کردستانی (اتحاد همهٔ احزاب کردستان) از دست بعثی‌ها رهایی یافت و از آن تاریخ توسط حزب اتحادیه میهنی کردستان عراق اداره می‌شود.

حاجی توفیق پیرمرد و فایق بیکس از شاعران نامور سلیمانیه‌اند و شیخ محمود برزنجی از سیاسیون معروف آن است.[