Dorfbatterie (Bateria Wiejska) (Gdańsk)

 fortyfikacje, artillery battery (en), 1910_construction (en)

Projekt baterii wykonany w 1910 r., podpisany nazwiskiem Claasen.
Data budowy: 1910 r.
Wyposażenie: 4 haubice 280 mm.
Data rozbrojenia: ok. 1920 r.
Opis: 5 żelbetowych wolnostojących schronów o kształcie zbliżonym do kwadratu o boku dł. ok. 11 m. Znajdujące się pomiędzy schronami żelbetowe stanowiska haubic są ośmiobokami wpisanymi w kwadratu o boku ok. 10 m. Kilkanaście metrów od stanowisk znajdował się schron przeznaczony dla oficerów.
Źródło: opracowanie autorstwa R. Hirscha

"Budowę fortu zapoczątkowano około 1850 r - jego zadaniem była ochrona od strony zachodniej Nowego Portu, który w połowie XIX wieku pomału zaczął przejmować rolę głównego portu Gdańska. Fort powstał na niewielkim wzniesieniu (wydmie) położonym przy północno-zachodnim brzegu jeziora Zaspa.
Został zbudowany na planie pięcioboku, posiadał cztery kaponiery (kaponiera - element fortyfikacji broniący wnętrza fosy) i reditę (murowana budowla z działobitniami, stanowiąca ośrodek fortu). Wokół fortu usypano wały ochronne oraz stok przed fosą, posiadającą połączenie z jeziorem Zaspa. Dodatkowym zabezpieczeniem były okalające fort podmokłe łąki. Teren wokół fortu obsadzony był drzewami celem maskowania i ogrodzony drutem kolczastym. Drogę doprowadzono z Nowego Portu. Kiedy pod koniec XIX wieku władze niemieckie zaczęły tworzyć nowoczesny system obrony wejścia do portu - jednym z jego elementów stała się Bateria Wiejska (Dorfbatterie) wybudowana przy północnym stoku fortu. Baterię zbudowano w latach 1909-1910, jej wyposażenie stanowiły cztery haubice kalibru 280 mm. W skład baterii wchodziło także 5 schronów dla artylerzystów. Są to obecnie jedyne pozostałości fortu. Bunkry zachowały się w całości, a jeśli się bliżej przyjrzeć - miedzy nimi istnieją jeszcze betonowe "podwyższenia", na których niegdyś stały haubice. Obecnie są one przysypane ziemią i rosną na nich drzewa. Bateria ta zasięgiem ognia swych dział pokrywała stanowiska baterii przybrzeżnych ustawionych po obu stronach wejścia do portu. Po I wojnie światowej urządzenia wojskowe na terenie Gdańska objęła demilitaryzacja. Przed opuszczeniem Gdańska, stacjonujące na jego terytorium wojska angielskie zdemontowały działa artylerii dalekosiężnej oraz ogrodzenie na przedpolu fortu. Władze gdańskie zdecydowały sie na rozbiórkę zbędnych już fortyfikacji - zatrudniając do tego znaczne ilości bezrobotnych.
Na planie miasta z 1924 roku widać jeszcze obrys fortu - pozostały jedynie resztki
stoków w południowo-zachodniej i wschodniej części fortu oraz resztki fosy. Podczas II wojny światowej, na przełomie lat 1944/45 schrony artylerii dalekosiężnej były wykorzystywane przez wojska niemieckie jako magazyny amunicji, a na terenie byłego fortu wykopano okopy i maskowano na jego terenie pojazdy wojskowe. Po wojnie niektóre zachowane schrony zostały zburzone w trakcie prowadzonych ćwiczeń jednostki wojskowej (niestety nie mam na ten temat żadnych szczegółowych informacji). Pozostałości fortu w Brzeźnie zostały ostatecznie zniwelowane przy okazji robót prowadzonych przez Koleje Państwowe. Miedzy stacją Gdańsk Zaspa Towarowa, a basenem Władysława IV w Nowym Porcie zaprojektowano miedzy innymi Rejonową Grupę Portową i Bazę Standaryzacji Ziemniaków Eksportowych (!). Aby zaoszczędzić na inwestycji - postanowiono wykorzystać ziemię z byłego fortu na nasypy kolejowe i podtorza. W związku z faktem, że obiekt był juz wpisany do rejestru zabytków - zgodę na jego niwelacje wydał Wojewódzki Konserwator Zabytków w sierpniu 1967 roku. Przedtem jednak nakazał przeprowadzić dokładną inwentaryzacje pomiarową i fotograficzną wraz z opisem i historią fortu (Wacław Wegner, Dokumentacja inwentaryzacyjna byłego fortu w Brzeźnie na tle umocnień obronnych Gdańska)."
Źródło: www.wojazer.pl/brzezno/forty.php#3