Kościół pw. Świętego Marcina (Chojnata) | kościół, cerkiew, pomnik

 kościół, cerkiew, pomnik

Parafia w Chojnacie została erygowana w XIII w. Pierwszy budynek kościelny, prawdopodobnie drewniany, został w 1278 r. wyposażony przez księcia mazowieckiego, Bolesława. Także na koszt władców Mazowsza w 1334 r. zbudowano został kościół murowany z cegły palonej - dziś pełniący rolę prezbiterium. Budynek ten miał cechy budowli gotyckiej, w lokalnej odmianie zwanej gotykiem wiślano-bałtyckim. Znajdują się w nim sklepienia krzyżowe. Zabytek A-274 z 29 12 1967 r. wpis

Od XIV w. kościół stanowił własność klasztoru benedyktynów z Lubinia, i to zakonnicy pełnili rolę duchownych w Chojnacie.

W XVII w. do kościoła dobudowano drewnianą nawę, po czym obmurowano ją zarówno z zewnątrz, jak i od wewnątrz.

Po tych przebudowach dzisiejszy kościół jest obiektem jednonawowym, z węższym prezbiterium na rzucie wydłużonego prostokąta.

Z zewnątrz budynek kościóła jest oszkarpowany filarami charakterystycznymi dla gotyku, zaś ściany są zwieńczone gzymsem. Na szczycie fasady znajdują się, sterczyny (pionowe laski zwieńczone dekoracją w kształcie wieżyczki).

W początku XIX w. dobudowano organy, a w końcu XIX w. został zbudowany drewniany chór.

Wewnątrz kościoła znajdują się 3 ołtarze: główny i dwa boczne.
Nad ołtarzem głównym głównym znajduje się obraz Matki Boskiej Dobrej Opieki, pochodzący z XVI - XVII wieku, namalowany wg tzw. szkoły włoskiej. Obraz ten zasłonięty jest przez obraz św. Marcina - patrona parafii.

Ambona w specyficznym kształcie łodzi pochodzi z końca XVIII w. Wyposażenie świątyni pochodzi z XVIII i XIX stulecia, jest wśród niego m.in. monstrancja z 1767 r., oraz dwa kielichy mszalne, z początku XVIII wieku z wyrytymi postaciami trzech króli, wykonane w stylu barokowym.

Na terenie kościelnym oprócz budynku głównego znajduje się również czworościenna drewniana dzwonnica o konstrukcji słupowej, pokryta namiotowym rozpłaszczonym dachem, a także oraz dwie plebanie: dawna, zbudowana w 1850 r., oraz używana obecnie, z roku 1980.

W pobliżu kościoła rośnie stary modrzew, o obwodzie w pierśnicy 3,5, będący pomnikiem przyrody.

Jeden z księży parafialnych kościoła w Chojnacie, ks. Michał Woźniak (1875 - 1942), sprawujący posługę w tej miejscowości w latach 1911 - 1921, po śmierci w obozie koncentracyjnym w Dachau został beatyfikowany przez Kościół katolicki.

„Ćwierć mili od głównego traktu co łączył obwód Rawski z ziemią mazowiecką o trzy mile od Rawy na północ leży starożytna wioska wśród lasów sosnowych, a stąd może i jej nazwa Chojnata. W lasach z bagnisk Mechadle bierze początek niewielka rzeczka Gaczna, obecnie Chojnatką zwana i płynie na zachód doliną Retkową – jak tekst donacyi księcia Ziemowita nazywa – dzisiaj, zdaje się, bez nazwy będącej (...)”
„(...) Nad tą rzeczką, a raczej nad doliną, w tym miejscu nieco węższej, lecz pełnej źródlisk i przepastnych trzęsawisk stoi starożytny kościół murowany, opasany koroną drzew niemniej starych, zdaje się strzegących Świątyni Pańskiej od wszelkich złych przygód (...)”
Kościół wybudowano w stylu gotyku wiślano-bałtyckiego z cegły palonej. Świątynia stoi ponad 600 lat i stać może jeszcze długie wieki, gdyż porośnięte mchem mury zamieniły się w skałę. Przez te starożytne mury przemawia do nas dawna wiara praojców, jakby ułożona Bogu na chwałę: cegiełka po cegiełce – ofiara z życia na wieczne trwanie.
Budowniczymi tego kościoła byli zapewne Ojcowie Benedyktyni.
Należy przypuszczać, iż zaraz po osiedleniu się OO. Benedyktyni postawili pierwszą, sklepioną bardzo szlachetnej struktury, część kościoła.
Później, kiedy okoliczna ludność zaczęła garnąć do Ojców i ich kościoła, konieczne było powiększenie kościoła, tym bardziej, że Ojcowie spełniali od początku obowiązki pasterskie.
W związku z tym przedłużono więc kościół, ale już o szerszej nawie.
Obszerny i autentyczny opis stanu kościoła pochodzi z 1673 roku. Miała wtedy miejsce wizyta pasterska biskupa poznańskiego archidiakona warszawskiego ks. Święcickiego.
Opis z tamtego okresu zgadza się z obecnym wyglądem kościoła.
Z zewnątrz utrzymano styl w całości i dobudowana część kościoła prawie się nie odróżnia, za to wewnątrz, środkowy łuk, a dawny szczyt frontowy oddziela jedną część od drugiej. Poza tym w nowej części nie ma sklepienia, tylko sufit.
W 1913 roku parafia Chojnata żyła jeszcze tradycją zaszczepioną przez OO. Benedyktynów. Wyrazem tego były m.in. przykościelny szpital, szkoła kantorów z czasów benedyktyńskich, która z czasem zmieniła się na kółko rolnicze założone przez ks. proboszcza Dziamarskiego. Istniała tam również szkoła początkowo fundowana przez pana Antoniego Górskiego.
W zarysie dziejów parafii, szczególne miejsce zajmuje autor „Kroniki parafialnej” Sługa Boży ks. Michał Woźniak, pierwszy założyciel kroniki parafialnej.
Wspomniana kronika znajduje się w archiwach parafii Chojnata. Oprócz odręcznie pisanych wydarzeń przez Sługę Bożego, zawarte są w niej również fotografie, wycinki z gazet i artykułów oraz wpisy dokumentów i osób „na pamiątkę” ich pobytu w parafii.
Jej autor sukcesywnie opisuje wydarzenia i fakty. Całość kroniki przesiąknięta jest duchem wiary i nadziei; jest to świadectwo działalności wiejskiego proboszcza, gorliwego duszpasterza zatroskanego o swych podopiecznych parafian oraz doskonale orientującego się w sytuacji polityczno-społeczno-kościelnej.
Michał Woźniak urodził się 28 sierpnia 1875 roku w Sokołowie w parafii Pęcice k. Warszawy. Pochodził z rodziny wiejskiej. W roku 1902 został przyjęty do Seminarium Duchownego w Warszawie. Po święceniach pracował kolejno w parafiach: Podwyższenia Krzyża w Łodzi (1908 r), św. Antoniego Padewskiego w Warszawie (1909 r).
W 1910 r. został administratorem małej parafii Wiśniew, liczącej 510 wiernych. Dzięki jego gorliwej pracy blisko 100 osób porzuciło mariatywizm przechodząc do Kościoła katolickiego.
W 1911 roku po przeniesieniu z Wiśniewa do Chojnaty, wyremontował plebanię, ułożył nowe podłogi i wymienił okna. Odrestaurował również kościół.
Z prowadzonej przez ks. Michała Woźniaka Korniki dowiadujemy się, iż w 1911 roku była tutaj szkoła obywatelska postawiona na proboszczowskim gruncie,która cieszyła się ogromnym powodzeniem wśród parafian. W szkole tej ks. Woźniak był prefektem i uczył dwa dni w tygodniu katechizmu i Historii Świętych.
23 września 1919 roku przybył do Chojnaty z wizytą kanoniczną J.E. Ks. Biskup Stanisław Gall, sufragan warszawski, biskup polowy wojsk polskich. Podczas tej wizyty udzielił sakramentu bierzmowania oraz konsekrował wielki ołtarz.
Obowiązki w parafii ks. Michał Woźniak wypełniał bardzo gorliwie. Pamięć o Słudze Bożym jest tutaj nadal żywa.
Znamienny jest fakt, iż w czasie I wojny światowej uratował przed Niemcami dzwony kościelne, które chciano przetopić na armaty. Z tego powodu wraz z kilkoma parafianami był więziony w Modlinie.
W kościele, do dzisiejszego dnia, znajduje się tablica poświęcona ks. Michałowi Woźniakowi.
Parafianie wspominają go jako dobrego duszpasterza, życzliwego dla wszystkich, opiekuna dzieci i młodzieży.
Również sam ks. Michał Woźniak bardzo ciepło wyrażał się o parafii i parafianach. Pisał: „(...) ludzie są tutaj dobrzy, kościółek śliczny, okolica malownicza i miła (...). Ale rozkaz władzy, a teraz przykład posłuszeństwa być musi.”
Sługa Boży Michał Woźniak opuścił parafię w Chojnacie w 1921 roku i został przeniesiony do parafii w Kamionnej.
W czasie okupacji niemieckiej Sługa Boży ks. Michał Woźniak wytrwale spełniał swoje obowiązki duszpasterskie. W październiku 1941 roku osadzono go w obozie koncentracyjnym w Dachau, dając mu numer obozowy 28203. Po męczeńskich torturach zmarł w obozie w dniu 16 maja 1942 roku.
Błogosławiony Michał Woźniak został wyniesiony na ołtarze.
Nastepnie, proboszczami w parafii Chojnata byli m.in. (do 1932r.) ks. Antoni Dzikowski.
(1933 – 1934) ks. Henryk Wielecki, (1935 - ) ks. Jan Kołodziejski.
Obecnie od 1975 roku proboszczem parafii Chojnata jest ks. Henryk Gronkiewicz.
Na koniec jeszcze kilka słów o samym kościele. Murowane prezbiterium powstało najprawdopodobniej w 1303 roku. Drewniana nawa, o charakterze wieku XVI, przed 1673 rokiem została obmurowana zarówno z zewnątrz jak i wewnątrz. Kościół jest jednonawowy z węższym prezbiterium na rzucie wydłużonego prostokąta.
Przy prezbiterium znajduje się zakrystia z dwoma pomieszczeniami. W części wschodniej starsza, sklepiona kolebkowo, dla ”księży celebransów”, zaś w części zachodniej, nowa zakrystia dla Ministrantów.
Przy nawie, w jej części północnej znajduje się kruchta, zbudowana w ok. 1898 roku. Prezbiterium jest sklepione krzyżowo,wyraźnie zaznaczona jest tęcza o wykroju półkolistym, natomiast w nawie, która została dobudowana później jest sufit. Z zewnątrz kościół opięty jest, charakterystycznymi dla stylu gotyckiego, szkarpami, czyli filarami służącymi, jego "podparciu", ściany zaś są zwieńczone gzymsem. Na szczycie fasady znajdują się, również charakterystyczne dla tego stylu, sterczyny (czyli pionowe laski zwieńczone dekoracją w kształcie wieżyczki najeżonej pąkami); od wschodu znajduje się jedna sterczyna na osi. Dach spadowy z wieżyczką nad sygnaturkę pochodzi z lat 1860 – 1869. Kościół został pokryty blachą miedzianą w 1978 roku.
W kościele znajdują trzy ołtarze. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Matki Boskiej Dobrej Opieki, pochodzący
prawdopodobnie ze szkoły włoskiej z XVI - XVII wieku, a odrestaurowany w 1970 roku. Obraz Matki Boskiej zasłania się obrazem św. Marcina. W ołtarzu bocznym umieszczony jest obraz św. Józefa z Dzieciątkiem Jezus, a w górnej części obraz Matki Bożej Różańcowej. W drugim ołtarzu bocznym znajduje się obraz Przemienienia Pańskiego,zaś w jego górnej części obraz św. Mracina.
W ołtarzu głównym umieszczona jest również Monstrancja pochodząca z 1767 roku oraz dwa kielichy barokowe z początku XVIII wieku z rytymi na czaszy postaciami Trzech Króli.
Ambona w kształcie łodzi datowana jest na koniec XVIII wieku.
Chór drewniany został zbudowany pod koniec XIX wieku wg projektu Józefa Dziekońskiego, zaś organy pochodzą z 1. poł.XIX w.
Wewnątrz Kościoła, na jego zachodniej ścianie znajduje się pejzaż “Olszanka” Wincentego Rapackiego pochodzący z 1909 roku.
Wewnątrz Kościoła umieszczone są ponadto tablice nagrobne zasłużonych dla parafii, m.in.: Stanisława Zawadzkiego (zm.1612); Stanisława Lisickiego (zm. 1813); Zofii z Chojnackich Pruszyńskiej (zm. 1836); Perełki hr. Trzaska Chojnackiego (zm. 1843) i Pauliny Chojnackiej (zm. 1850); Salomei z Klembowskich Wiemuth (zm. 1837); Józefa Szamoty (zm. 1841); Kacpra Lisieckiego (zm.1846). Przy Kościele znajduje się czworościenna drewniana dzwonnica o słupowej konstrukcji. Dzwonnica pokryta jest namiotowym rozpłaszczonym dachem. Dawna parterowa murowana plebania została wzniesiona w 1850 roku. Zbudowana została na rzucie prostokąta; od frontu znajduje sie drewniany ganek. Natomiast obecna plebania została poświęcona przez Księdza Biskupa Władysława Miziołka w 1980 roku. W odległości około 0,5 km od kościoła znajduje się cmentarz parafialny. Ze względu na brak danych, nie wiadomo dokładnie kiedy przeniesiono cmentarz na teren przykościelny, czyli tam, gdzie obecnie się znajduje.