Oława

 miasto, jednostka podziału administracyjnego III stopnia

Oława (niem. Ohlau, czes. Olava) to miasto i gmina we wschodniej części województwa dolnośląskiego, w powiecie oławskim, nad rzeką Oława (potocznie Oławka)i Odrą, 27 km na południowy wschód od Wrocławia. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego.Oława jest siedzibą dwóch gmin: gminy miejskiej (miasto Oława) i gminy wiejskiej oraz powiatu ziemskiego.Według danych z 30 czerwca 2004, miasto miało 31 078 mieszkańców.Oława (niem. Ohlau, czes. Olava) – miasto leżące na Śląsku (Dolnym Śląsku), we wschodniej części województwa dolnośląskiego, w powiecie oławskim, nad rzeką Oławą (potocznie Oławką) i Odrą, 27 km na południowy wschód od Wrocławia.
Oława jest siedzibą dwóch gmin: gminy miejskiej (miasto Oława) i gminy wiejskiej a także powiatu ziemskiego.
Według danych z 2011 roku miasto liczyło 31 959 mieszkańców[1].Położenie[edytuj]

Pod względem geograficznym Oława położona jest w większej części w Pradolinie Wrocławskiej, jedynie pd.-zach. fragment sięga Równiny Wrocławskiej. Pod względem administracyjnym miasto położone jest w północno-wschodniej części województwa dolnośląskiego, w środkowej części powiatu oławskiego. Graniczy z gminą Oława oraz z gminą Jelcz-Laskowice.
Przez miasto przepływają 2 rzeki: Odra i Oława, ponadto Zielona wyznacza pd.-zach. granicę administracyjną miasta.
Od najbliższych ważniejszych ośrodków miejskich Oława oddalona jest (w linii prostej "ratusz-ratusz") o[2]:
26 km od Wrocławia
54 km od Opola
165 km od Poznania
167 km od Zielonej Góry
225 km od Pragi
295 km od Warszawy
321 km od Berlina
Nazwa[edytuj]



Oława wśród innych nazw śląskich miejscowości w urzędowym pruskim dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie.[3]
W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie Olavia. Kronika ta wymienia również wsie, które w procesach urbanizacyjnych zostały wchłonięte przez miasto i stanowią jego części bądź dzielnice jak n.p. Nowy Otok w formie Othoc superiori oraz inferiori Othoc.[4][5]
Jeszcze w 1750 roku nazwa "Oława" wymieniona jest w języku polskim przez Fryderyka II pośród innych miast śląskich w zarządzeniu urzędowym wydanym dla mieszkańców Śląska[6].
Historia[edytuj]

W X wieku w okolicy przebywał najprawdopodobniej benedyktyński pustelnik, Andrzej Świerad. Gród i osada targowa powstałe przy zbiegu rzek Odry i Oławy istniały od XII wieku. Po raz pierwszy notowana jako Olewa w 1149 jako darowizna Piotra Włostowica na rzecz opactwa na Ołbinie. W 1206 Henryk Brodaty zamienił swoje ziemie w okolicach Psiego Pola na Oławę. Lokowana na prawie średzkim w 1234 roku[7]. Zasiedlana przez tkaczy walońskich, których dziedzictwem jest herb miasta przedstawiający białego, galijskiego koguta w czerwonym polu.
Zniszczona przez Mongołów w 1241, zaczyna się mimo to dynamicznie rozwijać. Działa tu mennica wypuszczająca brakteaty z wizerunkiem herbowego koguta. W 1282 Henryk IV Probus nadaje przywilej budowy 12 kramów sukienniczych oraz korzystania z łąk, wód i roli. W 1310 miasto otrzymuje od Bolesława Rozrzutnego prawo przymusu drożnego, a od 1317 burmistrza i radę. W 1329 r. Oława przechodzi wraz z księstwem legnicko-brzeskim pod zwierzchnictwo króla Czech.
Zdobyta przy pomocy ludności i spalona przez husytów w 1429. Wyludnione w 1437 epidemią dżumy, którą poprzedziła klęska głodu. W 1447 pod miastem zwycięska dla Polaków bitwa z wojskami Macieja Korwina. Połowa miasta spłonęła w wielkim pożarze 1502 roku. Ponowna epidemia dżumy nawiedziła miasto w 1588.
Kilkakrotnie przechodziła z rąk do rąk w czasie wojny 30-letniej. 19 maja 1634 podpalona i doszczętnie zniszczona przez wycofujące się oddziały płk. von Rostock, 17 czerwca 1642 przez Szwedów Georga Wrangla.
W połowie XVII wieku polsko-niemiecka granica językowa przebiegała niedaleko Oławy, włączając miasto do terytorium o dominacji języka polskiego[8].
Od roku 1248 do 1675 w księstwie legnicko-brzeskim władanym przez najdłuższą linię Piastów śląskich. Ostatnim jej przedstawicielem był urodzony w Oławie Jerzy IV Wilhelm (ostatni panujący z całej dynastii). Po jej wygaśnięciu w latach 1691-1737 własność żonatego ze szwagierką cesarza Leopolda I Jakuba Sobieskiego, syna króla Polski, Jana III.


Kościół pw. Matki Boskiej Pocieszenia w Oławie


Ratusz z XIX w. z zachowaną barokową wieżą


Kościół pw. św. Rocha z XVIII w


Kościół pw. św. Józefa z XIX w


Kościół pw. św. Piotra i św. Pawła z XIX w
Po trzech wojnach śląskich od 1742 wraz z większością Śląska w granicach Królestwa Prus. Pod rządami Prus na terenach tych rozpoczęto germanizację. Zwarte osadnictwo ludności polskojęzycznej utrzymało się jednak w okolicach Oławy bardzo długo. Jeszcze w 1896 roku w niemieckiej książce "Schlesien:eine Landeskunde für das deutsche Volk" wybitny niemiecki geograf Joseph Partsch wyraża zdziwienie, że:
...trudno zrozumieć, jak mogło się zdarzyć, że na zachodniej stronie rzeki Odry, w dystrykcie Oława i w sąsiedztwie części dystryktu Wrocław i Strzelin mogło przetrwać całkowicie zwarte terytorium mówiących po polsku mieszkańców, które zawiera w sobie wiele ważnych dróg i które rozciąga się na wszystkie strony od wielkiego centrum transportowego jakim jest Wrocław...
[9]
Od XV wieku podobnie jak w wielu innych miastach Dolnego Śląska silny rozwój sukiennictwa, potem w wiekach XVII - XVIII przeróbki bawełny. Od 1842 roku między Wrocławiem a Oławą istnieje najstarsza w dzisiejszych granicach Polski linia kolejowa, zainicjowana 22 maja[10]. Z podoławskiego lotniska wojskowego Oława-Stanowice 1 września 1939 roku wystartowały hitlerowskie samoloty, które jako pierwsze zaatakowały Polskę[potrzebne źródło]. 2 września 1939 jeden polski samolot Karaś z 21 eskadry bombowej zbombardował fabrykę w Oławie, dokonując pierwszego ataku bombowego na terytorium Niemiec w II wojnie światowej[11][12][13].
Zbliżanie się Armii Czerwonej w styczniu 1945 spowodowało ucieczkę i ewakuację ludności niemieckiej z terenów Pomorza i Śląska[14] zarządzonej przez władze niemieckie bez przygotowania[15]. Z tego powodu wielu ludzi zginęło - bądź to w wyniku działań frontowych, bądź wskutek wysokich mrozów[16].
W 1946 r. wieś została włączona administracyjnie do nowo powstałego województwa wrocławskiego, zaś pozostała na miejscu niemiecka ludność została wysiedlona do Niemiec na mocy porozumienia pomiędzy USA, Wielką Brytanią i ZSRR zawartego w konferencji jałtańskiej. Na ich miejsce zaczęli przybywać Polacy z obszarów, które po konferencji jałtańskiej znalazły się poza nową wschodnią granicą Polski. Polaków tych wysiedlano przymusowo na podstawie narzuconych przez rząd ZSRR umów, które podpisał podporządkowany Stalinowi Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN.)[16].
Do roku 1992 była siedzibą silnego garnizonu Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej obsługujących pobliskie lotnisko wojskowe.
Do 1975 r. Oława była siedzibą powiatu. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa wrocławskiego. Status odzyskała dzięki reformie administracyjnej z 1998 r. Kolejnymi starostami byli: Stanisław Kałuża, Maria Bożena Polakowska i Marek Szponar. Po wyborach w 2010 r. funkcję tę objął Zdzisław Brezdeń.
Pierwszym burmistrzem po 1989 r. była Janina Stelmaszek. Następnie Rada Miasta wybrała Waldemara Wiązowskiego, także pierwszego w historii miasta posła na Sejm RP (1997-2001). W 2002 roku, gdy wprowadzono wybory powszechne, wygrał je Franciszek Październik. W 2010 został burmistrzem po raz trzeci. Od 2007 r. Oława ma ponownie swojego posła – Romana Kaczora.
29 maja 2009 roku Oławę odwiedził prezydent Lech Kaczyński – była to pierwsza w historii powojennej Oławy wizyta głowy państwa.
Po załamaniu gospodarczym na początku lat 90. XX wieku, gdy upadło wiele miejscowych zakładów, od ich końca sytuacja zaczęła się poprawiać. Powstały nowe przedsiębiorstwa – największym pracodawcą w powiecie jest istniejący od 1998 r. Autoliv Poland, producent systemów bezpieczeństwa do samochodów.
Zabytki[edytuj]

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[17]:
miasto
kościół par. pw. Matki Bożej Pocieszenia, pl. Maksymiliana Kolbe, z k. XIII w., XV w., 1587 r., 1881 r.
kościół ewangelicki, obecnie Kościół rzym.-kat. par. pw. św. Piotra i Pawła, pl. Zamkowy, z l. 1833-35 - XIX w., 1928 r.
kościół cmentarny, obecnie pomocniczy pw. św. Rocha, ul. św. Rocha, z l. 1602-04, przebudowany w 1706 r.
cmentarz żydowski, ul. Cicha, z poł. XIX w.
Zamek Sobieskich - Pałac Luizy, z drugiej poł. XVII w., obecnie siedziba władz miasta
mury miejskie, z XIV/XV w.
zespół koszarowy huzarów, ul. 3 Maja, z końca XIX w.
zespół koszarowy, ul. Młyńska, z pierwszej ćw. XIX w., k. XIX w.: lazaret, maneż, stajnie, koszary, ob. dom mieszkalny
ratusz, z 1585 r., poł. XVII w., 1823 r. - XIX w.
budynek dworca kolejowego i wiata peronowa, z 1840 r., 1870 r.
domy, ul. Brzeska 9, 14 (Rzeźnicza), 29/31, z XVI-XX w.
zespół poczty, ul. 1 Maja 21, z l. 1885-86: poczta, oficyna, ogrodzenie z bramą i furtą
zespół folwarczny, z pierwszej ćw. XIX w., ul. Małopolna 4: dwa budynki mieszkalne, budynek gospodarczy
kamienice w rynku
domy, Rynek 11 i 12, 24, 25, 29, 36, z XVII w., XVIII w., XIX w.
dom w zespole młyna, ul. Sienkiewicza 5, z 1839 r.
dom, ul. Wrocławska 2, z końca XVIII w.
dom, ul. Wrocławska 8, z około 1600 r., z pocz. XIX w.
dom, pl. Zamkowy 24, z końca XVII w. , XVIII w., pocz. XX w.
zespół rzeźni miejskiej, ul. Rybacka 30, z 1892 r.: osiem budynków produkcyjnych i magazynowych, dom mieszkalny, ogrodzenie z bramami
inne zabytki:
kościół św. Józefa z 1877 r. (dawniej kościół ewangelicki,garnizonowy, pw. św. Michała)
pręgierz przed ratuszem
miejska wieża ciśnień, wybudowana na początku XX w. Z eksploatacji została wyłączona w 1988 r.
Struktura przestrzenna[edytuj]

Wyodrębniono 8 jednostek funkcjonalno-przestrzennych w obrębie miasta:
OŁAWA CENTRUM - Stare Miasto (jednostka centralna O)
OŁAWA ŚRÓDMIEŚCIE (jednostka śródmiejska I)
OŁAWA ZACHÓD (jednostka mieszkaniowa II)
OŁAWA ZAODRZE (jednostka mieszkaniowa III)
OŁAWA PRZEMYSŁOWA (jednostka przemysłowa IV)
OŁAWA POŁUDNIE (jednostka południowa V)
OŁAWA NOWY OTOK (jednostka peryferyjna VI)
OŁAWA PÓŁNOC (jednostka przyrodnicza VII)
Struktura powierzchni[edytuj]

Według danych z 2011 roku[18] Oława ma obszar 27,36 km², w tym:
użytki rolne: 57,0%
teren zabudowany: 27,9%
wody: 6,1%
grunty leśne: 5,2%
nieużytki: 1,9%
tereny różne: 1,9%
Miasto stanowi 5,2% powierzchni powiatu i 0,1% powierzchni województwa.
Demografia[edytuj]

Dane z 31 grudnia 2011[1]
Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 31 959 100 16 540 51,7 15 419 48,3
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²) 1168,1 604,5 563,6
Edukacja[edytuj]

Szkoły oraz instytucje oświatowe w Oławie
Żłobek Miejski
Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 1 im. Gen. K. Rolow Miałowskiego,
Przedszkole Miejskie nr 2,
Przedszkole Miejskie nr 3,
Przedszkole Miejskie nr 4,
Szkoła Podstawowa nr 1 im. B. Chrobrego,
Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jakuba Sobieskiego,
Szkoła Podstawowa nr 3,
Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II,
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Kawalerów Orderu Uśmiechu,
Gimnazjum nr 1 im. Polskich Olimpijczyków,
Gimnazjum nr 2 im. Orląt Lwowskich,
Gimnazjum nr 3 im. Polskich Noblistów,
Liceum Ogólnokształcące im. Jana III Sobieskiego,
Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. J. Szajny-Lewandowskiej,
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. T. Kościuszki,
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Zjednoczonej Europy,
Zespół Obsługi Szkół i Placówek Oświatowo-Wychowawczych,
Dolnośląski Zakład Doskonalenia Zawodowego
Oławskie Centrum Kultury Fizycznej,
Ośrodek Kultury
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna
Komunikacja[edytuj]

Infrastruktura drogowa[edytuj]
Przez miasto przebiegają następujące drogi:
droga krajowa:
nr 94 (ul. ks. Kutrowskiego, gen. Andersa, 11 Listopada, 1 Maja, Opolska)
drogi wojewódzkie:
nr 396 (ul. Oleśnicka, Chrobrego, 3 Maja, Strzelna, Wiejska, Nowy Otok)
nr 455 (niewielkim odcinkiem biegnie fragment granicy miasta)
drogi powiatowe:
nr 1567D (ul. Broniewskiego, Zaciszna)
nr 1570D (ul. Lipowa, Siedlecka)
nr 1571D (ul. Portowa, Zwierzyniecka, Janowskiego)
nr 1572D (ul. Ofiar Katynia, 3 Maja)
nr 1574D (ul. Kilińskiego)
nr 1575D (ul. Nowy Górnik, Baczyńskiego)
nr 1576D (pl. Zamkowy)
nr 1577D (ul. 1 Maja (część))
nr 1578D (ul. Żołnierza Polskiego)
nr 1580D (ul. Rybacka)
nr 1581D (ul. Zwierzyniec Duży)
nr 1582D (ul. Zielna)
nr 1584D (ul. W. Sikorskiego, Różana (część), Spacerowa)
Od 1 stycznia 1974 roku transport publiczny obługiwany jest przez autobusy PKS w Oławie S.A.
Infrastruktura kolejowa[edytuj]
Z zachodu na wschód przechodzi dwutorowa, zelektryfikowana linia kolejowa nr 132. Na terenie miasta znajduje się 1 stacja kolejowa Oława. Na trasie Wrocław - Oława pociągi zaczęły kursować od 1842 roku i jest to najstarsze połączenie kolejowe w obecnych granicach Polski.
Infrastruktura wodna[edytuj]
Położenie nad Odrą sprzyja rozwojowi żeglugi śródlądowej. Powstał Oławski Węzeł Wodny na szlaku żeglownym Odrzańskiej Drogi Wodnej
Klimat[edytuj]

Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru ROCZNIE
Średnia temperatura w °C -2,2 -1,2 2,8 8,3 13,7 17,2 18,8 18,0 14,3 8,7 4,0 0,2 8,5
Opady w mm 24 28 33 40 65 62 109 66 43 40 37 33 580
Przemysł[edytuj]

Największe zakłady przemysłowe:
Zm Silesia SA (dawniej Huta Oława S.A.) - produkcja bieli cynkowej, minii ołowianej i tlenku kadmu
"SCA Hygiene Products" - konfekcja artykułów papierniczych
"SCA Packaging Poland" - produkcja opakowań
"Autoliv Poland" - produkcja pasów i poduszek bezpieczeństwa do aut
Centrozłom Wrocław PPZM - oddział przerobu złomu, metali
"The Lorenz Bahlsen Snack-World Sp. z o. o." - produkcja artukyłów spożywczych
"Ergis" S.A. - produkcja tworzyw sztucznych
"MetalErg" - obróbka metali i przetwórstwo tworzyw sztucznych
"Tabex" - produkcja części samochodowych
ZNTK "Oława" Sp. z o. o. - naprawa taboru kolejowego
"Zakpol" - produkcja ościeżnic
"Interap" - produkcja ościeżnic
"Marco" - produkcja wyrobów z plastiku
"Formtech" - produkcja wyrobów z plastiku
"Roteks" - produkcja wyrobów z plastiku
"Atex Sp. z o.o." - produkcja tłumików i zbiorników paliwa
Media lokalne[edytuj]

Oławski Serwis Informacyjny OSI - OLAWA.INFO - internetowy serwis informacyjny istniejący od 2004 r. www.olawa.info
Gazeta Powiatowa - Wiadomości Oławskie - lokalny tygodnik, ukazujący się w każdy czwartek na terenie całego powiatu,
Oławska Telewizja Kablowa - lokalna telewizja www.otvk.pl
Regionalny Serwis Ogłoszeniowy OLAWA.COM - darmowe ogłoszenia z różnych branż www.olawa.com
Radio Hit - Oława www.radiohitolawa.pl
Oławska Telewizja Internetowa OLAWA.TV - relacje video i reportaże z wydarzeń powiatu oławskiego, transmisje na żywo www.olawa.tv
Serwis dla rodziców i dzieci iDziecko.pl - zadania edukacyjne, gry i zabawy, galeria prac dziecięcych www.iDziecko.pl
Portal Informacyjny OLAWA24.PL - nowy wymiar informacji z regionu www.olawa24.pl
Magazyn internetowy todayinfo - najświeższe oławskie wiadomości, filmy i fotorelacje www.todayinfo.pl
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj]

Większość mieszkańców Oławy stanowią wyznawcy Kościoła Rzymskokatolickiego.
Parafia Matki Boskiej Pocieszenia w Oławie
Parafia Matki Bożej Różańcowej w Oławie
Parafia Miłosierdzia Bożego w Oławie
Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej w Oławie-Nowym Otoku
Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Oławie
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą także zbory Kościoła Chrześcijan Baptystów oraz Kościoła Zielonoświątkowego, będące protestanckimi Kościołami o charakterze ewangelicznym. W mieście działają również dwa zbory Świadków Jehowy z Salą Królestwa[19][20].
Miasto znane w latach 80. XX wieku z nieuznanych przez Kościół katolicki objawień maryjnych Kazimierza Domańskiego.
Pomniki przyrody[edytuj]

topola kanadyjska (nr 065) w parku miejskim (obwód 400 cm, wysokość 31 m)
klon srebrzysty (nr 066) w parku miejskim (obwód 378 cm, wysokość 20 m)
dąb szypułkowy (nr 067) w parku miejskim (obwód 533 cm, wysokość 26 m)
olsza czarna (nr 068) w parku miejskim (obwód 294 cm, wysokość 27 m)
dąb szypułkowy (nr 069) w parku miejskim (obwód 479 cm, wysokość 24 m)
klon srebrzysty (nr 070) w parku miejskim (obwód 306 cm, wysokość 25 m)
olsza czarna (nr 071) w parku miejskim (obwód 310 cm, wysokość 29 m)
klon srebrzysty (nr 072) w parku miejskim (obwód 303 cm, wysokość 19 m)
wierzba krucha (nr 073) w parku miejskim (obwód 490 cm, wysokość 18 m)
dąb szypułkowy (nr -) w Zwierzyńcu Dużym (obwód 440 cm, wysokość 19 m)
Ciekawostki[edytuj]

W Oławie rozgrywa się część akcji Trylogii husyckiej Andrzeja Sapkowskiego.
Honorowi obywatele Oławy[edytuj]

Henryk Gulbinowicz (1999)
Miasta partnerskie[edytuj]

Złoczów
Oberasbach
Česká Třebová
Syhot Marmaroski
Priolo Gargallo

Państwo Polska
Województwo dolnośląskie
Powiat oławski
Gmina gmina miejska
Aglomeracja wrocławska
Założono XII wiek
Prawa miejskie 1234
Burmistrz Franciszek Październik
Powierzchnia 27,36 km²
Położenie (zasięg) Pradolina Wrocławska
Równina Wrocławska
Wysokość 129 – 140 m n.p.m.
Ludność (2011)
• liczba
• gęstość
31 959 ▲
1168 os./km²
Strefa numeracyjna
+48 71
Kod pocztowy 55-200 do 55-203
Tablice rejestracyjne DOA