Pałac Branickich (Białystok)

 pałac, muzeum, architektura baroku, gotyk ceglany, interesujące miejsce, zabytkowy budynek, 18th century construction (en), 17th century construction (en), medical school (en), tourist attraction (en)

Pałac Branickich, to jeden z najciekawszych zabytków Białegostoku, jedna z najlepiej zachowanych rezydencji magnackich epoki saskiej , perełka architektury późnobarokowej, Nazywana często "Wersalem Podlasia".
Za zasługi położone przez Stefana Czarnieckiego w wojnie ze Szwedami, Sejm Rzeczypospolitej nadał mu dobra białostockie. Czarniecki przekazał następnie Białystok wraz z zamkiem swojej córce Katarzynie Aleksandrze, która wyszła Jana Klemensa Branickiego stolnika koronnego (był on dziadkiem swojego słynnego imiennika).
Stefan Mikołaj Branicki, ojciec hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego, nakazał przebudowę istniejącego wcześniej zamku gotycko – renesansowego ( wybudowanego przez Piotra Wiesiołowskiego) i przekształcenie w barokową rezydencję Tylmanowi z Gameren. Ten pochodzący z Utrechtu w Holandii inżynier wsławił się wcześniej m.in. budową pałacu Krasińskich w Warszawie i rezydencji prymasa Michała Radziejowskiego w Nieborowie. Trwająca w latach 1691 - 1697 przebudowa zmieniła całkowicie oblicze pałacu. Między innymi jedna z baszt została wykorzystana jako klatka schodowa. W drugiej baszcie usytuowano komnaty. Podczas kolejnej przebudowy podwyższono boczne oficyny, postawiono jońską kolumnadę, wiele rzeźb. Obok parku francuskiego założono park angielski. Dalszej rozbudowy pałacu dokonano już na polecenie Jana Klemensa Branickiego (wnuka) i jego żony Izabeli z Poniatowskich. Dopiero za ich panowania Pałac i z nim cały Białystok przeżyli prawdziwy rozkwit. Z dawnej wojennej przeszłości zamku obecnie widoczne są jedynie zarysy bastionu nie opodal stawu. Krąży również legenda o podziemnym przejściu między zamkiem i wieżą stojącego w pobliżu kościoła farnego, który w XVII wieku również był przystosowany do obrony.
Hetmanostwo Braniccy utworzyli w Białymstoku jeden z najświetniejszych dworów w ówczesnej Polsce. Skupili wokół siebie wielu znakomitych artystów, poetów, ludzi nauki. Tu przez wiele lat przebywała polska poetka okresu baroku Elżbieta Drużbacka, tu tworzył poeta Franciszek Karpiński. Obok nich malarze Antoni Herliczka, Sylwester August Mirys. Działał też teatr, orkiestra dworska i zespół baletowy, na gościnne występy przyjeżdżały włoskie aktorki. Na dworze często przebywali polscy królowie August II, III i Stanisław August, cesarz rzymsko-niemiecki Józef II. Poźniej, już po wygaśnięciu rodu Branickich herbu Gryf, przed rewolucyjną zawieruchą schronił się w "wersalu podlaskim" przyszły król Francji Ludwik XVIII.
W 1754 roku hetman założył przy pałacu był pierwszą w Polsce uczelnę wojskową - Wojskową Szkołę Budownictwa i Inżynierii. Następnie mieściła się tu Szkoła Akuszeryjna, a od 1773 roku Szkoła Akademicka Zgromadzenia Białostockiego, którą stworzyła Komisja Edukacji Narodowej. Po śmierci hetmana Branickiego, spadkobiercy sprzedali rezydencję królowi pruskiemu. W okresie zaboru rosyjskiego Pałac został zdewastowany.
Po pierwszej wojnie światowej pałac był siedzibą Urzędu Wojewódzkiego i rezydencją wojewody.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej pałac był siedzibą Tymczasowego Komitetu Rewolucyjnego Polski.
W czasie II wojny światowej prawie doszczętnie zburzony, odbudowany w latach 1946-1960, nawiązując do stanu z XVII wieku, jednak pośpiech z jakim przeprowadzono odbudowę, nie pozwolił na zebranie pełnej dokumentacji, odbudowa jest więc niezbyt wierna.
www.zamki.pl/?idzamku=bialystok