Αμάσεια | πόλη, πρωτεύουσα κράτους / επαρχία / περιφέρεια

 πόλη, πρωτεύουσα κράτους / επαρχία / περιφέρεια

Αμάσεια

Ἡ δ’ ἡμετέρα πόλις κεῖται μὲν ἐν φάραγγι βαθείᾳ καὶ μεγάλῃ, δι’ ἧς ὁ Ἴρις φέρεται ποταμός, κατεσκεύασται δὲ θαυμαστῶς προνοίᾳ τε καὶ φύσει, πόλεως ἅμα καὶ φρουρίου παρέχεσθαι χρείαν δυναμένη.

Στράβωνος, Γεωγραφικά, 12.39

Κτισμένη σε φαράγγι το οποίο διασχίζει ο Ίρις ποταμός, η Αμάσεια, πατρίδα του γεωγράφου Στράβωνος (περ. 65 π.Χ. – περ. 23 μ.Χ.) αναφέρεται ως ἡ ρωμαντικοτάτη καὶ ἡ γραφικωτάτη πόλις τῆς Μ. Ἀσίας, σε βιβλίο γεωγραφίας του 1921.

Με συνεχή κατοίκηση από τα μέσα της 4ης χιλιετίας π.Χ., η πόλη γνώρισε σταδιακά την κυριαρχία των Ασσυρίων, των Χετταίων και των Περσών. Η Αμάσεια υπήρξε πρωτεύουσα του βασιλείου του Πόντου, το οποίο ιδρύθηκε από τον Μιθριδάτη Α΄ Κτίστη (302-266 π.Χ.), έως το 183 π.Χ. οπότε νέα πρωτεύουσα κατέστη η παραλιακή Σινώπη. Στους βασιλείς του Πόντου ανήκουν οι λαξευμένοι στον βράχο τάφοι που σώζονται ως σήμερα.

Η πόλη κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους το 64 π.Χ. και αναφέρεται ως «Μητρόπολις Πόντου» και «Πρώτη τοῦ Πόντου» σε νομίσματα των αυτοκρατόρων Δομιτιανού (81-96 μ.Χ.) και Σεπτιμίου Σεβήρου (193-211 μ.Χ.). Τον 6ο αιώνα υπήρξε πρωτεύουσα της επαρχίας Ελενοπόντου, ενώ μετά από έναν καταστρεπτικό σεισμό, ανοικοδομήθηκε εκ νέου από τον Ιουστινιανό Α΄ (527-565). Σε επιδρομή του Άραβα Μασαλμά στα 712, η πόλη καταστράφηκε και μεγάλος αριθμός κατοίκων της αιχμαλωτίστηκε. Ως τα μέσα του 11ου αι. η Αμάσεια υπήρξε τόπος εξορίας στρατιωτικών και αρχόντων που υποκινούσαν εξεγέρσεις στο βυζαντινό κράτος. Με την κατάληψή της από τους Σελτζούκους Τούρκους στα τέλη του 11ου αι., η πόλη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη· χαρακτηριζόταν μάλιστα ως «Baghdad Rum» (Βαγδάτη του Ρουμ). Το 1392 κατελήφθη από τον σουλτάνο Βαγιαζήτ Α΄ (1389-1402) και ενσωματώθηκε στο κράτος των Οθωμανών. Νέα ανάπτυξη γνώρισε επί Σελίμ Α΄ (1512-1520), του οποίου άλλωστε υπήρξε γενέτειρα. Η πολιτική αφελληνισμού όμως που ακολούθησε, οδήγησε στη μείωση του ελληνικού πληθυσμού της πόλης.

Κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Πολέμου 1876-1884 αρκετοί Έλληνες της Αμάσειας κατέφυγαν στη Ρωσία. Στις αρχές του 20ού αι. το ελληνικό στοιχείο της πόλης επεδείκνυε πνευματική και οικονομική πρόοδο. Ασχολούνταν με το εμπόριο, τις τέχνες, αλλά και με τη γεωργία, διέθετε σχολεία και τρισυπόστατο ναό αφιερωμένο στους αγίους Γεώργιο, Χαράλαμπο και Βασίλειο αρχιεπίσκοπο Αμάσειας. Με τη λήξη όμως του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, 90.000 κάτοικοι της περιοχής της Αμάσειας απελάθηκαν (1915), ενώ όσοι παρέμειναν υπέστησαν σκληρούς διωγμούς (1917). Το «Δικαστήριο Ανεξαρτησίας» που συστήθηκε στην πόλη από τον Μουσταφά Κεμάλ τον Σεπτέμβριο του 1921, καταδίκασε πολλούς Έλληνες σε θάνατο δι΄ απαγχονισμού. Όσοι σώθηκαν κατέφυγαν στην Ελλάδα.

Η φυσική ομορφιά σε συνδυασμό με τα μνημεία του παρελθόντος και τους σύγχρονους ρυθμούς της ζωής, καθιστούν και σήμερα την Αμάσεια μία πόλη ιδιαιτέρως γραφική και ελκυστική.