Kalaja e Vushtrrisë (Vushtrri) | tower (en), fortification (en)

 tower (en), fortification (en)

dtk.rks-gov.net/tkk_objekti.aspx?id=8708

Kalaja ndodhet në qendër të bërthamës së vjetër të qytetit të Vushtrrisë. Sipas Historianëve shqiptarë Dr. Skënder Riza, Dr. Jahja Drançolli dhe të tjerë thonë se kalaja u ndërtua gjatë periudhës së hershme Iliro-Dardane. Izet Miftari saktësisht thekson se kalaja ishte ndërtuar në shek. VII nga perandori bizantin Justiniani I. Konkludimet e tyre mbështeten në ekzistencën e themeleve të vjetra në të cilat u rindërtua kalaja. Ismet Bylykemini, që jeton në Turqi, shpjegon se themelet e vjetra u zbuluan në vitin 1981 gjatë restaurimit të kalasë. Në kohërat e vjetra kalaja ka shërbyer si strehim për karvanët e huaj tregtarë. Gjatë sundimit osman kalaja një periudhë ka shërbyer si burg, pastaj si depo e armatimit, si dhe për qëllime të tjera varësisht sipas nevojës (CHëB, MESP & ISP, 2011, f. 75). Sistemi fortifikues i Kalasë ka planimetri drejtkëndëshi. Përbëhet nga dy pjesë, kullës dykatëshe në lindje dhe mureve rrethuese në perëndim. Muret rrethuese të Kalasë mbështeten në skajet e mureve anësore të Kullës duke e lënë pjesën më të madhe të Kullës jashtë mureve rrethuese. Kulla me bazë katrori përbëhej nga dy etazhe, mbi të cilat është ndërtuar platoja për mbrojtje me dhëmbë të gjerë prej gurëve. Lidhja mes kateve bëhej përmes shkallëve të drurit nga ana jugore. Kalaja ka pasur dy hyrje: një qendrore për karroca, e cila me gjasë ndodhej në mes të murit rrethues në anën jugore, e cila edhe sot gjendet po aty; ndërsa hyrja për këmbësorë, e cila gjendet në skajin lindor të murit rrethues, në vendtakimin e murit rrethues me kullën. Kalaja është ndërtuar nga gurët ranorë dhe lumorë të lidhur me llaç gëlqeror. Përveç rrënojave të bedeneve mbrojtëse në gjendje të mjerueshme është edhe kulla dy katëshe. Në vitin 1455 me depërtimin e ushtrisë Osmane në Vushtrri, kalaja kalon në duart e Fatih Sulltan Mehmedit. Sipas Shabanoviqit (1973) gjatë pushtimit Osman, Kalaja pësoi dëmtime, dhe më pas me pushtimin e qytetit, ushtria Osmane e rindërton për nevojat e ushtrisë. Për shkak të pozitës strategjike, në kohën kur është ndërtuar, si dhe në kohën e osmanëve, Kalaja është përdorur për nevoja të ushtrisë. Në vitin 1918 dhe deri më 1922, kalaja është përdorur si burg. Gjatë viteve 1935-1944 ndërtesa është shfrytëzuar nga Shaban Mulla Gërguri, si torishtë. Me hyrjen e partizanëve dhe më vonë, kalaja është përdorur si depo për mbeturinat e luftës. Në vitet 1955-1960 është vënë rrjeta e volejbollit për stërvitje. Në vitet 1955-1958 kalaja shfrytëzohej si kinema dhe restorant. Ana jugore e kalasë, ku ishte edhe kabina për kino-projektor, ka qenë e mbuluar me çati, ndërsa në murin e jashtëm të kullës shihen edhe sot pjesët metalike ku janë vendosur perdet për shfaqjen e filmave verorë. Kalaja u përdor nga qytetarët deri në vitin 1962. Në kohën e komunizmit, rreth viteve të 70-ta është bërë një ndërhyrje emergjente në kala, në murin jugor nga ana e çarshisë dhe rrugës kryesore për t'i mbrojtur kalimtarët nga gurët. (Buçinca, 2012).