Nhà máy đóng tàu Ba Son (Thành phố Hồ Chí Minh)

Vietnam / Dong Nam Bo / Ho Chi Minh City / Thành phố Hồ Chí Minh / Ton Duc Thang Street, 2
 cơ sở đóng tàu, historical layer / disappeared object (en)
Trước kia hiện trạng là - Nhà máy đóng tàu Ba Son
Lịch sử:

Theo tác giả Trần Văn Giàu (Địa chí VH Tp.HCM): "Xưởng đầu tiên của Sài Gòn là một xưởng cơ khí. Ở đó, ngay từ đầu, trong những trại gỗ lá, có trại đúc, trại nguội, trại hàn, trại rèn, trại mộc, trại đánh dây, ụ nổi v.v..., dùng nhân công người Việt và người Hoa kiều, dưới sự kiểm soát nghiêm ngặt của một đại đội thủy binh Pháp. Xưởng này cũng đóng những tàu nhỏ đi sông (người ta nhớ rằng thời Nguyễn, vàm sông Thị Nghè đã là nơi đóng chiến thuyền của triều đình)".

Về danh từ "Ba Son", tác giả Vương Hồng Sến giải thích:

"Ngang Thủ Thiêm bên này bờ sông là cơ xưởng Thủy quân, trước kia quen gọi với danh từ "Ba Son". Nguồn gốc hai chữ "Ba Son" cũng ở trong vòng định chứng. Một thuyết cho rằng "Ba Son" do danh từ Pháp "Mare aux poissons" gọi tắt lại. Trước kia, giữa Arsenal (có từ năm 1864, là nhà của viên giám đốc sở Ba Son, góc đường Cường Để - Nguyễn Du. Dinh này xây từ năm 1877) có một con kinh đào tay, nhỏ, nhưng rất nhiều cá tôm, thuở ấy người Pháp thích đi câu cá ở đây, về sau xẻo nhỏ lấp đi nhưng danh vẫn còn. Theo thuyết khác lại đổ thừa hồi xưa đã có một anh thợ nguội tên "Son" thứ ba, vô làm sở này, rồi lấy đó đặt tên, thuyết này vô căn cứ. Thuyết thứ ba cho rằng "Ba Son" do danh từ Pháp "Bassin de radoub" mà có. "Bassin" = Ba Son. Theo quyển "Promenades dans Saigon" của Hilda Arnold ghi rằng buổi đầu người Pháp đã xuất ra trên 7 triệu quan thời ấy để lấp đất và xây cái "tàu" Bassin de radoub này để có thể sửa chữa các thứ tàu chiến, tàu buôn tại đây khỏi đem về Pháp".

Về năm khởi công xây xưởng Ba Son, có tài liệu cho rằng "bến sửa tàu được xây bằng xi măng cốt sắt từ năm 1858, và bến tàu nổi được hạ thủy vào tháng giêng năm 1866". Thái Văn Kiểm, trong một bài viết đăng trên BSEL, 1960 (T.XXXV, số 4) cho rằng xưởng Ba Son khởi công năm 1858.

Những năm 60, xưởng Ba Son thường xuyên tiếp nhận sửa chữa các loại tàu quân sự và thương mại. Năm 1896, xưởng Ba Son cùng hệ thống tàu biển của Pháp do một đại tá hải quân phụ trách.

Khoảng cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, theo Niên giám Nam Kỳ 1910, "Arsenal (Ba Son) là một cơ sở quan trọng nhất của thuộc địa Nam Kỳ. Với trang bị hoàn chỉnh, hiện đại, Arsenal Sài Gòn có thể chế tạo những công trình hàng hải hoàn chỉnh cũng như những hạng mục sửa chữa tinh tế nhất. Arsenal Sài Gòn có thể chế tạo tất cả các bộ phận của tàu phóng lôi loại 1 với giá tiền thấp hơn và trong thời gian ngắn hơn, so với các xưởng chế tạo ở chính quốc. Xưởng có 2.000 thợ An Nam và người Hoa, dưới sự giám sát của một đốc công người Pháp. Mặt bằng Arsenal khoảng 22 héc-ta, chu vi 2km, đường kính (ở nơi dài nhất) là 850m.

"Một bộ phận quan trọng của Arsenal là bể sửa tàu (bassin de radoub) đáp ứng tốt những yêu cầu sửa chữa hiện đại nhất. Chi phí xây dựng bể sửa tàu lên đến 7 triệu francs, bắt đầu thi công từ năm 1884, khánh thành năm 1888. Bể này sâu 9m50, dài 160m (dài hơn Arsenal ở cảng Toulon 12m).

Ngoài bể lớn nói trên, Arsenal còn có một bể khác với kính thước nhỏ hơn, dành cho các pháo hạm (canonnières), các tàu phóng lôi và các tàu có trọn tải nhỏ".

Đến năm 1930, theo tác giả Martini, "những tàu buôn qua lại cảng Sài Gòn đều có thể sửa chữa tại Arsenal Sài Gòn hoặc ở một số cơ sở kỹ nghệ khác ngay trong thành phố Sài Gòn. Lúc này, Arsenal Sài Gòn đã có 2 bể sửa tàu, một bể dài 155m và một bể dài 70m. Xưởng nổi (ụ nổi) cũng được nâng cấp, tàu 350 tấn có thể vào bể sửa chữa".

Theo tác giả cuốn Tableau de la Cochinchine, xưởng Ba Son còn có thể đúc súng đại bác. Theo Trần Văn Giàu, "trong chiến tranh thế giới nhứ nhất, Ba Son đóng được tàu 4.200 tấn, chữa được tàu dài 95m". Nhưng theo tư liệu của Nguyễn Hồng Cúc (Luận án đã dẫn) "Ngày 23-3-1922, xưởng Ba Son đã cho hạ thủy tàu "Albert Sarraut", dài 85m, rộng 12m, cao 12m, độ mớm nước 5m9, trọng tải 3.100 tấn, sức máy 1.100 mã lực. Đây là chiếc tàu biển lớn nhất và trang bị hiện đại đầu tiên được đóng ở Đông Dương".

Trong một bài viết nhan đề "L'Arsenal de Saigon, Eétablissement industriel", tác giả M.S viết: Arsenal thành lập năm 1884 dài 150m với đủ các phân xưởng nhưng chưa đủ điều kiện để sửa chữa các tàu lớn. Người Pháp thành lập Arsenal Sài Gòn không chỉ nhằm mục đích sửa chữa các tàu qua lại mà cón có thể chế tạo tàu biển. Arsenal trực thuộc Hải quân, có 2.500 thợ, trong đó có 60 người Âu, Xưởng có trường học nghề (gồm các ngành điện, nguội, mộc, đúc...). Ngoài việc sửa chữa và đóng tàu, Arsenal Sài Gòn còn nhận sửa chữa máy móc cho các nhà máy (như nhà máy đường Hiệp Hòa), cho nhà ga Sài Gòn v.v...

Từ đầu thế kỷ XX, ở Chợ Lớn cũng có một bể sửa tàu nhỏ, mang tên "de Lanessan", đồng thời một cơ sở đóng ghe thuyền (Niên giám Nam Kỳ, 1910 - đã dẫn).

Bài viết "Ba Son xưa và nay" của tác giả Phạm Đức Luật có đoạn nhắc lại lịch sử Ba Son hồi nửa cuối thế kỷ XIX: "Ba Son từ những thế kỷ xa xưa, nơi đây là vùng sình lầy nước đọng, các vua chúa đã dùng lam nơi trú đậu, sửa chữa tàu chiến và thương thuyền (...). Sau khi chiếm được Sài Gòn - Gia Định, năm 1861 Pháp đã tạo ra các ụ đầu tiên tại thủy trại có từ thời Gia Long, tức là ở mảnh đất Ba Son bây giờ. Xét thấy nơi đây là một trong những căn cứ hậu cần quan trọng cho Hải quân Pháp ở Viễn Đông và Thái Bình Dương, ngày 28-4-1863, Pháp đã chính thức thông qua dự án xây dựng thủy xưởng Ba Son tại Sài Gòn trực thuộc Bộ Hải quân Pháp. Hàng loạt các phương án được vạch ra, nhưng vì nhiều lý do nên chỉ thực hiện được một phần. Năm 1884, Pháp cho đào và xây ụ lớn bằng đá, chi phí gần 8 vạn quan"
Các thành phố lân cận:
Toạ độ:   10°47'2"N   106°42'36"E

Nhận xét

  • Khu này sắp di dời xuống khu vực Cảng nước sâu Cái Mép - Thị Vải (Bà Rịa - Vũng Tàu) để lấy đất làm 1 khu phức hợp dân cư - thương mại - tài chính, khu này rộng khoảng 24ha nằm bên sông Sài Gòn & đối diện khu đô thị mới Thủ Thiêm nên có cảnh quan và vị trí đẹp, thành ra bây giờ là 1 khu đất vàng
  • Khu này mà làm cao ốc 30-40 tầng thì sẽ gây mất cảnh quan đô thị và nhất là gió cùng với hơi nước từ sông Sài Gòn sẽ bị chắn bởi các cao ốc đó
  • Đúng đó, nên làm một khu bến du thuyền cao cấp kết hợp với công viên cây xanh, đường đi bộ. Nếu cần có thể chỉ xây một tòa tháp thôi, với chức năng khách sạn, nhà hàng và tầng vọng cảnh như FT, làm điểm nhấn cho bờ sông.
  • tai sao xiep nghiep bason la mot xi nghiep lon cua bo quoc va nha nuoc ma phai bat cong nhan lam luon ngay chu nhat vay luat lao dong dau sao kh biet gi vay ha , tui la la mot nguoi cong nhan bason nhung tui da nghi boi vi tui xinh nghi chi mot ngay chu nhat ma dui tui vay luat lao dong dau , vay con gi la luat phap nua ha ,
  • xin loi ban hieu ,theo minh nghi ban da vi pham ky luat lao dong hay an toan lao dong.... gi do, chu minh lam o baùon hon 15 nam nay roi ma dau co truong hop nay,hon nua ct ba son con rat uu ai va de chiu hon cac cong ty ngoai rat nhieu!
Bài viết này được chỉnh sửa lần cuối 8 năm trước